Wyrok NSA z 10.02.2017 r. – I OSK 3420/15

Odstąpienie od wypłacania wynagrodzenia do rąk pracownika

UZASADNIENIE

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z dnia 23 czerwca 2015 r. sygn. akt IV SA/Gl 882/14 oddalił skargę A. Sp. z o. o. z siedzibą w K. na decyzję Okręgowego Inspektora Pracy w […] z dnia 3 lipca 2014 r. nr […] w przedmiocie nakazania wypłacenia należnego wynagrodzenia.

Wyrok został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Inspektor Pracy Państwowej Inspekcji Pracy w […] nakazem z dnia 30 maja 2014 r. nr […], na podstawie art. 11 pkt 7 w związku z art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j.: Dz. U. z 2012 r. poz. 404 ze zm.), po przeprowadzeniu kontroli nakazał A. Sp. z o. o. z siedzibą w K. wypłacić należne wynagrodzenie za luty 2014 r. J.M. w wysokości 384,56 zł i A.D. w wysokości 1.258,81 zł, w terminie do 13 kwietnia 2014 r. Wskazał, że zgodnie art. 85 § 2, art. 94 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.: Dz. U z 1998 r. Nr 21 , poz. 94 ze zm., dalej w skrócie „K.p.”), obowiązkiem pracodawcy jest terminowe wypłacanie wynagrodzenia za pracę, a wypłata wynagrodzenia należnego za dany miesiąc winna nastąpić niezwłocznie po ustaleniu jego wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Skoro wyżej wymienionym osobom przedmiotowe wynagrodzenia nie zostały wypłacone, wydanie przedmiotowego nakazu jest w pełni uzasadnione.

A. Sp. z o. o. z siedzibą w K. wniosła od powyższego nakazu odwołanie do Okręgowego Inspektora Pracy w […], w którym nie zakwestionowała obowiązku wypłaty wynagrodzenia byłym pracownikom, lecz stwierdziła, że w jej ocenie obowiązek ten zrealizowała, natomiast byli pracownicy nie podjęli należnych im środków pieniężnych, które pozostawiono w kasie Spółki. Zdaniem odwołującej, to do pracodawcy, jako dłużnika, należy wybór sposobu spełnienia świadczenia, gdyż wypłata wynagrodzenia ma charakter świadczenia przemiennego w rozumieniu art. 365 Kodeksu cywilnego. Ponadto podała, że zapisy Kodeksu pracy wskazują, że wypłata wynagrodzenia w kasie ma charakter obligatoryjny, natomiast wypłata na rachunek bankowy jest odstępstwem od ogólnej zasady. Odpowiedzialność Spółki, jako dłużnika zobowiązania, ogranicza się do pozostawienia świadczenia do dyspozycji pracownika, co w niniejszej sprawie zostało zrealizowane jeszcze przed wydaniem nakazu.

Okręgowy Inspektor Pracy w […], po rozpatrzeniu odwołania, decyzją z dnia 3 lipca 2014 r. nr […], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 267, dalej w skrócie „K.p.a.”), utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu decyzji, powołując treść art. 86 § 3 K.p. oraz protokołu kontroli podał, że w aktach osobowych J.M. oraz A.D. znajdują się ich pisemne oświadczenia z prośbą o przelewanie wynagrodzenia na wskazane konta osobiste. W ocenie organu odwoławczego, w rozpoznawanej sprawie bez znaczenia jest fakt, że pracodawca w dniu 28 kwietnia 2014 r. skierował do wyżej wymienionych pracowników pismo informujące o możliwości odbioru wynagrodzenia w kasie Spółki. Z powołanego przepisu Kodeksu pracy wynika bowiem, że w przypadku, gdy pracownik wyrazi zgodę na piśmie na inną formę wypłacenia wynagrodzenia niż do jego rąk, pracodawca ma obowiązek dokonać wypłaty w sposób określony przez pracownika.

Ponadto Okręgowy Inspektor Pracy w […] wskazał, że w niniejszej sprawie nie ma zastosowania powołany przez odwołującą art. 365 Kodeksu cywilnego, gdyż kwestie formy wypłaty wynagrodzenia za pracę zostały uregulowane w Kodeksie pracy. Stosownie do treści art. 300 K.p., przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Jednocześnie wyjaśnił, że w sprawie mamy do czynienia wyłącznie z formą pieniężną wynagrodzenia płatnego w określonej przez pracownika formie przelewu na konto osobiste. Nie można zatem uznać, iż jest to zobowiązanie przemienne.

W konsekwencji organ odwoławczy stwierdził, iż w sprawie nie można przyjąć, że pracodawca wypełnił obowiązek wypłaty pracownikom należnego wynagrodzenia za pracę.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi A. Sp. z o. o. z siedzibą w K. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. Skarżąca Spółka zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie:

• art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 K.p.a., poprzez wydanie rozstrzygnięcia bez analizy całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób prawidłowy, to jest uwzględniający treść zebranego materiału dowodowego;
• art. 86 § 3 K.p., poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że to do pracownika należy ustalenie sposobu realizacji wypłaty wynagrodzenia;
• art. 138 § 1 pkt 2 K.p.a. w związku z art. 11 ust. 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, wobec braku uchylenia zaskarżonej decyzji i umorzenia postępowania, chociaż w momencie wydania decyzji nie istniała podstawa faktyczna do prowadzenia postępowania i wydania decyzji.

Wskazując na powyższe zarzuty wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającego ją nakazu i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przypisanych.

W uzasadnieniu skargi, odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 86 § 3 K.p. podała, że składane przez pracowników oświadczenia muszą być odczytane wyłącznie jako zgoda na przekazywanie wynagrodzenia na rachunek bankowy. Traktowanie ich jako wiążącego pracodawcę żądania jest pozbawione podstawy prawnej. Z powołanego przepisu nie wynika bowiem, że pozyskanie zgody pracownika pozbawia pracodawcę możliwości wypłaty wynagrodzenia do rąk pracownika. Z powyższym twierdzeniem i konstrukcją omawianego przepisu korespondują postanowienia obowiązującego w Spółce Regulaminu wynagradzania. Z § 10 ust. 4 tego Regulaminu wynika, że wynagrodzenie jest wypłacane w gotówce lub po uzyskaniu zgody pracownika przelewem na jego rachunek bankowy. Spójnik „lub” tworzy rozwiązanie alternatywne i pozostawia pracodawcy decyzję co do formy spełnienia świadczenia. Oznacza to, że obie formy wypłaty wynagrodzenia są formami równoważnymi i realizacja obowiązku w którejkolwiek z nich powoduje, że Spółka, jako pracodawca, swoje zobowiązania wypełniła. Okoliczność ta czyni postępowanie dotyczące wypłaty byłym pracownikom należnych im wynagrodzeń bezprzedmiotowym. W takim przypadku nie można bowiem uznać, że Spółka naruszyła przepisy prawa pracy.

Okręgowy Inspektor Pracy w […] w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do zawartych w skardze zarzutów wskazał, że Spółka jako pracodawca przez cały okres zatrudnienia pracowników A.D. i J.M., z wyłączeniem sposobu wypłaty wynagrodzenia za luty 2014 r. stosowała (zgodnie z wyrażonymi przez nich prośbami na piśmie) sposób wypłaty wynagrodzenia, poprzez ich przekazywanie na określone konta osobiste. Jednocześnie zauważył, iż na Spółce ciążył obowiązek wypłaty należnych byłym pracownikom wynagrodzeń za pracę za luty 2014 r. od dnia 10 marca 2014 r., a zatem pismo z dnia 28 kwietnia 2014 r. informujące o możliwości odbioru wynagrodzenia w kasie nie może być uznane za realizację obowiązku ciążącego na pracodawcy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie. W uzasadnieniu wyroku podał, że istota sporu między stronami sprowadza się do interpretacji art. 86 K.p. Przepis ten stanowi, że pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy. Wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej; częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy. Obowiązek wypłacenia wynagrodzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk pracownika, jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyrazi na to zgodę na piśmie.

Z treści powołanego przepisu wynika, że na pracodawcy ciąży obowiązek wypłaty wynagrodzenia w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy. Ustawodawca w powołanym zakresie wprowadził alternatywne rozwiązanie – regulamin pracy obowiązujący u danego pracodawcy lub też inne przepisy prawa pracy. Zastosowanie jednego z nich będzie wyczerpywało obowiązującą normę prawną.

Z kolei analiza art. 86 § 3 K.p. wskazuje, że ustawodawca, jako sposób wypłaty wynagrodzenia przyjmuje jego dokonanie do rąk pracownika. Inny sposób wypłacenia wynagrodzenia jest możliwy tyko w przypadkach, gdy tak stanowi układ zbiorowy lub uprzednio pracownik wyrazi na to zgodę na piśmie.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, pracodawca będzie obowiązany do wypłaty wynagrodzenia do rąk pracownika jedynie wówczas, gdy obowiązujący układ zbiorowy nie przewiduje odmiennego sposobu wypłaty lub gdy pracownik nie wyraził zgody na piśmie na inny sposób wypłaty mu należnego wynagrodzenia. W konsekwencji oznacza to, że ustawodawca w omawianym przepisie stwarza pracodawcy ograniczoną możliwość sposobu wypłaty wynagrodzenia.

Jednocześnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zauważył, że w aktach sprawy brak jest powołanego w odwołaniu dokumentu – Regulaminu wynagradzania obowiązującego w Spółce określającego sposób wypłaty wynagrodzenia, to jednak uznał, że skoro nie stanowi on układu zbiorowego pracy, to w omawianym zakresie nie może wpływać na sposób wypłaty wynagrodzenia.

Przechodząc od rozważań ogólnych na grunt rozpoznawanej sprawy wskazał, że jest w niej niesporne, że osoby wymienione w nakazie organu pierwszej instancji złożyły pisemne prośby o przekazywanie wypłaty ich wynagrodzeń na określone konta bankowe, zaś pracodawca przyjął taki sposób wypłaty wynagrodzenia z wyłączeniem lutego 2014 r. Podczas kontroli inspektora pracy ustalono, że A. Sp. z o. o. z siedzibą w K. za luty 2014 r. do dnia kontroli 17 kwietnia 2014 r. nie wypłaciła wynagrodzeń za pracę byłym pracownikom – J.M. i A.D., mimo że powinna to uczynić w terminie do dnia 10 marca 2014 r. Spółka dopiero pismem z dnia 28 kwietnia 2014 r. poinformowała wyżej wymienionych byłych pracowników, że ich wynagrodzenia za pracę za ostatni okres zatrudnienia są przygotowane do wypłacenia w kasie Spółki.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uznał, że organy inspekcji pracy dokonały prawidłowej wykładni art. 86 § 3 K.p. i zasadnie stwierdziły, że Spółka nie wypełniła obowiązku wypłaty byłym pracownikom należnego im wynagrodzenia za pracę w formie przelewu na ich rachunki bankowe.

Ponadto przyjął, iż na uwzględnienie nie zasługuje również zarzut naruszenia art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 K.p.a. W uzasadnieniu tego zarzutu Spółka w żaden sposób nie wskazała, na czym polegało naruszenie powołanych przepisów. Ograniczyła się jedynie do podania, że organ wydał decyzję w sprawie „bez analizy całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego w sposób prawidłowy, to jest uwzględniając treść zebranego materiału dowodowego”. Natomiast Sąd kontrolując legalność zaskarżonej decyzji nie dostrzegł naruszenia przez organ wskazanych przepisów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdził także, iż niezasadny okazał się zarzut sformułowany w pkt 3 skargi. W niniejszej sprawie organ odwoławczy nie był obowiązany zastosować sposobu rozstrzygnięcia określonego w art. 138 § 1 pkt 2 K.p.a.

Z powyższych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, na podstawie art. 132 i art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej w skrócie „P.p.s.a.”), orzekł, jak w sentencji wyroku.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniosła A. Sp. z o. o. z siedzibą w K., reprezentowana przez radcę prawnego i zaskarżając wyrok w całości, na podstawie art. 174 pkt 1 P.p.s.a. zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. art. 86 § 3 K.p., poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że pracodawca po złożeniu przez pracownika zgody na spełnienie obowiązku wypłaty wynagrodzenia w sposób inny, niż do rąk pracownika, jest tą zgodą związany.

Wskazując na powyższy zarzut wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podała, że wykładnia gramatyczna art. 86 § 3 K.p. prowadzi do wniosku, że pracodawca poprzez pozyskanie zgody pracownika na inny sposób wypłaty wynagrodzenia niż do rąk pracownika ma alternatywną możliwość sposobu wypłaty wynagrodzenia.

W świetle art. 86 § 1 K.p., dług wynagrodzeniowy jest długiem odbiorczym, a nie oddawczym, czyli pracodawca jest obowiązany do spełnienia świadczenia w swojej siedzibie. Za zgodą pracownika może je spełnić w inny sposób (t.j. przelewem na rachunek bankowy). Zgoda ta nie ma jednak charakteru obligatoryjnego i jest prawem pracownika.

Ustawodawca posłużył się pojęciem „zgody pracownika”, co oznacza akceptację rozwiązania zaproponowanego przez pracodawcę. W żadnym wypadku nie wskazał, aby zgoda miała charakter wiążący w tym sensie, że na pracownika przechodzi prawo wyboru sposobu spełnienia świadczenia (wypłaty wynagrodzenia). Nadal mamy bowiem do czynienia z powinnością pracodawcy, który w ten sposób uzyskuje możliwość wypłaty w sposób dla siebie korzystny.

Autor skargi kasacyjnej, dokonując analizy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2002 r., sygn. akt I PKN 917/2000 wskazał, że pracodawca jest związany brakiem zgody (a nie jej udzieleniem), gdyż wówczas nie ma alternatywy dla swojego działania.

W ocenie skarżącej kasacyjnie Spółki, w sprawie bez znaczenia jest termin powiadomienia pracowników o możliwości odbioru wynagrodzenia w kasie, gdyż omawiany przepis daje pracodawcy prawo wyboru, czego pracownik winien być od początku świadomy.

Okręgowy Inspektor Pracy w […] w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie. Odnosząc się do podniesionego zarzutu podał, iż jest on niezasadny oraz stwierdził, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm., dalej w skrócie „P.p.s.a.”), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, której przesłanki enumeratywnie wymienione w art. 183 § 2 P.p.s.a. w niniejszej sprawie nie występują. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego wyroku determinują zakres kontroli dokonywanej przez Sąd drugiej instancji, który w odróżnieniu od wojewódzkiego sądu administracyjnego nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje zasadność zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach dokonał prawidłowej wykładni art. 86 § 3 K.p. Zasadnie przyjął, że pracodawca ma obowiązek wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia w sposób prawnie przewidziany. Z powołanego przepisu wynika, iż zasadą jest wypłata przez pracodawcę wynagrodzenia do rąk pracownika. Obowiązek ten może być przez pracodawcę spełniony w inny sposób tylko w dwóch przypadkach, a mianowicie: 1) gdy tak stanowi układ zbiorowy pracy, lub 2) gdy pracownik uprzednio wyrazi na to zgodę na piśmie.

W przypadku, gdy pracownik wyraził na piśmie zgodę na inny sposób wypłacenia wynagrodzenia niż do rąk pracownika, np. przez przelew wynagrodzenia na konto bankowe, pracodawca ma obowiązek w taki sposób dokonywać mu wypłaty.

Wbrew twierdzeniu autora skargi kasacyjnej, uzyskanie zgody pracownika na tego rodzaju sposób wypłaty wynagrodzenia nie stanowi dla pracodawcy dodatkowej możliwości spełnienia świadczenia. Jak wyżej wskazano, użyte w omawianym przepisie określenie „może” stwarza dla pracodawcy jedynie możliwość odstąpienia od sposobu wypłaty wynagrodzenia do rąk pracownika w podanych wyżej przypadkach i zastosowania innego sposobu wypłaty. Nie oznacza to jednak, że pracodawca, posiadając pisemną zgodę pracownika na inny sposób wypłaty wynagrodzenia, nadal będzie miał możliwość korzystania ze sposobu wypłaty do rąk pracownika.

Przedstawiona regulacja wynika ze szczególnej ochrony wynagrodzenia, które jest przeznaczone na bieżące utrzymanie pracownika i jego rodziny. Pracownik, wyrażając zgodę na wypłatę wynagrodzenia przez przelew wynagrodzenia na konto bankowe, nie może pozostawać w niepewności co do sposobu spełnienia tego rodzaju świadczenia przez pracodawcę. Wypłata wynagrodzenia stanowiącego ekwiwalent wykonanej przez pracownika pracy jest jednym z głównych elementów treści stosunku pracy i zarazem podstawowym obowiązkiem pracodawcy, który jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy (art. 86 § 1 K.p.). Stosownie do treści art. 85 § 1 i 2 K.p. wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie. Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Niewypłacanie w tym terminie wynagrodzenia za pracę stanowi naruszenie podstawowego obowiązku pracodawcy określonego w art. 94 pkt 5 K.p.

Przenosząc powyższe rozważania na płaszczyznę przedmiotowej sprawy, stwierdzić należy, że A. Sp. z o. o. z siedzibą w K., jako pracodawca J.M. i A.D., nie spełnił obowiązku terminowego i prawidłowego wypłacenia im wynagrodzeń za miesiąc luty 2014 r. i tym samym pozbawił ich, jako byłych pracowników, środków utrzymania, jakie zapewniało im zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Naruszył art. 85 § 2, art. 86 § 1 i 3 i art. 94 pkt 5 K.p. W związku z powyższym, nakazanie Spółce, jako pracodawcy, przez organy inspekcji pracy na podstawie art. 11 pkt 7 i art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy wypłaty wyżej wymienionym byłym pracownikom należnych im wynagrodzeń w określonym terminie było w pełni uzasadnione. Powiadomienie tych osób przez Spółkę pismem z dnia 28 kwietnia 2014 r., po przeprowadzeniu przez organ inspekcji pracy kontroli, o możliwości odbioru wynagrodzenia w kasie, nie miało w sprawie znaczenia, gdyż wyrażone uprzednio przez nich zgody na przelew wynagrodzeń na rachunek bankowy nie zostały cofnięte. Były pracodawca miał zatem obowiązek dokonać wypłaty wynagrodzeń we wskazany sposób.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionej podstawy i w oparciu o art. 184 P.p.s.a. podlega oddaleniu.

źródło: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/