Wyrok NSA z 16.7.2020 r. – I OSK 3015/19

Dobrowolna zgoda pracownika na potrącenie z wynagrodzenia musi dotyczyć konkretnych kwot (np. zgoda na potrącenie kosztów używania samochodu służbowego do celów prywatnych)

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2019 r., sygn. akt II SA/Sz 428/19 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę (…) Spółka z o.o. w W. na decyzję Okręgowego Inspektora Pracy w S. z dnia (…) lutego 2019 r. w przedmiocie nakazu inspektora pracy.

Zaskarżoną decyzją Okręgowy Inspektor Pracy w S. utrzymał w mocy decyzję inspektora pracy zawartą w nakazie z (.). stycznia 2019 r., którym polecił on (…) sp. z o.o. (dalej spółka, skarżąca) wypłacić pracownikowi M. Z. pozostałą część wynagrodzenia za pracę w miesiącu wrześniu i październiku w wysokości: 3 269,72 zł netto (za miesiąc wrzesień 2018 r.) oraz 3 269,72 zł netto (za miesiąc październik 2018 r).

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ wskazał, że M. Z. zatrudniony był w spółce w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1 lutego 2018 r. do 30 kwietnia 2018 r. oraz od 1 maja 2018 r. do 31 grudnia 2020 r. Zawarł on również z pracodawcą umowę użyczenia pojazdu do celów służbowych z dnia 31 stycznia 2018 r., na mocy której pracownik mógł korzystać z udostępnionego mu przez pracodawcę samochodu osobowego do celów służbowych w dni powszednie, a w soboty i niedziele jedynie w związku ze służbowym udziałem w targach i imprezach branżowych. Używanie przez pracownika pojazdu służbowego do celów prywatnych możliwe było wyłącznie za pisemną zgodą pracodawcy. Koszty związane z prywatnym używaniem samochodu ponosić miał pracownik. W § 2 ust. 5 umowy użyczenia pojazdu do celów służbowych pracownik wyraził zgodę na potrącenie z miesięcznego wynagrodzenia kosztów używania pojazdu do celów prywatnych wyliczonych w oparciu o stawkę za przejazd 1 km – 0,8358 zł. W dniu 26 września 2018 r. pracodawca wypowiedział M.Z. umowę o pracę, a pismem z dnia 1 października 2018 r. złożył M.Z. oświadczenie o potrąceniu kwoty 6 539,44 zł (tytułem kosztów używania powierzonego pracownikowi samochodu osobowego do celów prywatnych) z należnego wynagrodzenia za pracę w kwocie 3 786,17 zł za miesiąc wrzesień oraz wynagrodzenia za miesiąc październik w kwocie 4 337,16 zł. Kwotę potrącenia pracodawca wyliczył na podstawie zestawienia podróży pracownika w okresie od 1 lutego 2018 r. do dnia 26 września 2018 r. odbytych poza godzinami pracy oraz w dni wolne od pracy. Pracodawca naliczył łącznie 7 824,17 km przejechanych przez pracownika w czasie wolnym od pracy, co po przemnożeniu przez stawkę kilometrową ustaloną w § 2 ust. 5 umowy użyczenia pojazdu do celów służbowych z dnia 31 stycznia 2018 r. dało kwotę 6 539,44 zł. Oświadczenie to zostało odebrane przez M. Z. w dniu 7 grudnia 2018 r. Wcześniej, pismem z dnia 10 października 2018 r. wezwał on pracodawcę do zapłaty należnego mu wynagrodzenia za miesiąc wrzesień wskazując, iż nie ma informacji co jest powodem wypłaty niepełnej wysokości wynagrodzenia.

Rozstrzygając sprawę, organ wskazał, że umowne potrącenie właściwe zostało w kodeksie pracy dozwolone w sposób wyraźny w art. 91 k.p., który stanowi, że inne należności niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 k.p. mogą być potrącane z wynagrodzenia za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie. Nie można skutecznie umówić się o potrącenie wierzytelności pracodawcy, która może ewentualnie powstać w przyszłości. Taka umowa jest pozbawiona przedmiotu, czyli wierzytelności, która ma podlegać potrąceniu. Organ podkreślił, że wymieniona w przepisie art. 91 k.p. zgoda pracownika nie może być blankietowa. Powinna dotyczyć konkretnej, istniejącej wierzytelności. Wyrażenie zgody przez pracownika na dokonywanie potrąceń z jego wynagrodzenia bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności jest nieważne. Biorąc pod uwagę powyższe, Okręgowy Inspektor Pracy w S. wskazał, iż § 2 pkt 5 umowy z dnia 31 stycznia 2018 r., w którym pracownik wyraził zgodę na potrącenie z miesięcznego wynagrodzenia kosztów używania pojazdu do celów prywatnych, wyliczonych w oparciu o stawkę za przejazd 1 km wynoszącą 0,8358 zł, dotyczy należności hipotetycznych. W dniu zawarcia umowy, w której znalazł się kwestionowany zapis, pracownik nie miał wiedzy na temat rozmiarów ewentualnej należności, która może powstać w przyszłości, przez co postanowienie umowne nie może zostać uznane za zgodę na potrącenie należności z wynagrodzenia w rozumieniu art. 91 k.p.

Skarżący zaskarżył tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, który skargę tę oddalił.

Sąd zgodził się z organem, że nie można skutecznie umówić się z pracownikiem o potrącenie wierzytelności pracodawcy względem pracownika, która może ewentualnie dopiero powstać w przyszłości. Taka umowa jest pozbawiona przedmiotu, czyli wierzytelności, która ma podlegać potrąceniu. Wymieniona w przepisie art. 91 k.p. zgoda pracownika na potrącenie innych należności z wynagrodzenia za pracę nie może być blankietowa. Powinna dotyczyć konkretnej, istniejącej wierzytelności. Sąd podał, że należności pracownika z tytułu wynagrodzenia za pracę za wrzesień i październik 2018 r. zostały naliczone na listach płac. Pracodawca wypłacił pracownikowi za miesiąc wrzesień 2018 r. wynagrodzenie w wysokości: 516,45 zł, a za miesiąc październik 2018 r. wynagrodzenie w wysokości: 1 067,44 zł. Kwoty wynagrodzeń za wskazane miesiące zostały wypłacone po potrąceniu z wynagrodzenia pracownika kwoty: 3 269,72 zł za miesiąc wrzesień i kwoty: 3.269,72 zł za październik. Łącznie kwota potrącona w miesiącu wrześniu i październiku wyniosła 6 539,44 zł. Jak wynika z akt sprawy, potrącenia dokonano w związku z zawartą z pracownikiem umową użyczenia pojazdu do celów prywatnych z dnia 31 stycznia 2018 r. Sąd przyznał rację organowi, że w umowie, w której przewidziano możliwość używania przez pracownika samochodu służbowego do celów prywatnych pracodawca nie wskazał żadnej należności, na potrącenie której pracownik wyraził zgodę. Ewentualna należność miała zostać obliczona w przyszłości na podstawie ilości przejechanych kilometrów i stawki za 1 km przebiegu pojazdu. Już to ustalenie powodowało, że Sąd nie miał wątpliwości, iż wyrażona przez pracownika zgoda dotyczyła zdarzenia przyszłego i niekonkretnego.

Sąd wskazał, że pismem z dnia 1 października 2018 r. pracodawca poinformował pracownika o dokonanym potrąceniu. Pismo podpisał członek zarządu spółki, jednak nie zostało ono podpisane przez pracownika, z którego wynagrodzenia dokonano potrąceń. Pracownik nie zatwierdził swoim podpisem również wskazań z systemu GPS co do ilości przejechanych samochodem służbowym w celach prywatnych kilometrów. Rację miał zatem organ podnosząc, że pracownik w żadnym z dokumentów nie wyraził zgody na dokonanie potrącenia z wynagrodzenia za pracę. Przeciwnie, pismem z dnia 10 października 2018 r., M. Z. wskazał, że zabrakło informacji ze strony pracodawcy o powodach potrącenia z wynagrodzenia pracownika kosztów używania samochodu służbowego do celów prywatnych. Organ prawidłowo ustalił, że o należności podlegającej potrąceniu (łącznie: 6.539,44 zł.) pracodawca poinformował pracownika w dniu 1 października 2018 r., co wskazuje, że pracownik zawierając umowę nie znał kwoty potrącenia. Pracownik nie podpisał również żadnych innych dokumentów, w których wyrażał zgodę na potrącenie. Zatem nie ma wątpliwości, że bez zgody pracownika pracodawca nie był uprawniony do potrącenia kosztów wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych z jego wynagrodzenia za pracę. Sąd stwierdził, że wynagrodzenie pracownika zostało naliczone na listach płac, zatwierdzonych przez pracodawcę. Wysokość przysługującego pracownikowi wynagrodzenia za miesiąc wrzesień i październik 2018 r. potwierdził również pracodawca w piśmie z dnia 1 października 2018 r. Należności z tytułu wynagrodzenia za pracę istnieją, wynikają z przepisów prawa pracy i nie są kwestionowane co do wysokości, okresu i tytułu wypłaty.

W konkluzji Sąd uznał, że pracodawca nie mógł bez zgody pracownika dokonać potrąceń z jego wynagrodzenia za pracę, a w związku z tym wynagrodzenie pracownika powinno mu zostać w całości wypłacone. Wysokość należnego pracownikowi wynagrodzenia została przez pracodawcę uznana jako wymagalna, a więc jest ona również należna, co uzasadniało wydanie nakazu jej wypłacenia na podstawie art. 11 pkt 7 u.p.i.p. Sąd w pełni podzielił stanowisko organu, zgodnie z którym w tej sprawie nie chodzi o wysokość dokonanego potrącenia lecz o możliwość dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę, które w tym przypadku nie mogły być dokonane.

Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła spółka, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy przez jego błędne zastosowanie i wydanie przez organ nakazu wypłaty wynagrodzenia w sytuacji, gdy między stronami stosunku pracy istnieje spór co do wysokości wynagrodzenia ze względu na dokonane przez skarżącego potrącenie, wobec czego organ nie ma kompetencji do nakazywania zwrotu potrąconego wynagrodzenia,

2) art. 65 k.c. w zw. z postanowieniami § 2 ust. 5 umowy z dnia 31 stycznia 2018 r. w zw. z art. 91 k.p. przez błędne uznanie, że wyrażona przez pracownika w umowie zgoda na potrącenie z wynagrodzenia za pracę kosztów używania pojazdu do celów służbowych, wyliczonych w oparciu o konkretną, przejrzystą, stałą i niezmienną podstawę (określona stawka), w sposób rzetelny oraz niebudzący wątpliwości (czujnik GPS) i których ostateczna wielkość zależała wyłącznie od woli pracownika, miała charakter zgody blankietowej i tym samym była nieważna.

Wniesiono o zmianę wyroku przez uwzględnienie skargi oraz zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że zważywszy na spór stron co do zasadności potrącenia i wysokości wynagrodzenia, nie było podstaw do stosowania przez organ art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Skarżąca zarzuciła, że ocena Sądu co do blankietowej zgody udzielonej przez pracownika jest błędna. Pracownik wyraził zgodę w formie pisemnej, w sposób świadomy i wyraźny. Postanowienie umowy jest sformułowane jasno i nie budzi wątpliwości. Pracownik w pełni zatem je akceptował i miał świadomość konsekwencji używania pojazdu służbowego dla celów prywatnych. Postanowienie umowy było sformułowane w taki sposób, że pracownik miał wiedzę co do wielkości swojego długu, który podlegał potrąceniu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do art. 183 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 z późn. zm. – dalej p.p.s.a.), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc jedynie z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Oznacza to, że o ile nie zachodzi nieważność postępowania, kontrola sądu ogranicza się wyłącznie do weryfikacji zarzutów sformułowanych w skardze kasacyjnej, w ramach powołanych podstaw zaskarżenia.

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

Skarga kasacyjna oparta została na podstawie określonej w art. 174 pkt 1 p.p.s.a. Kasator zarzucił wyrokowi Sądu I instancji naruszenie przepisu prawa materialnego art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy przez jego błędne zastosowanie oraz art. 65 k.c. w zw. z postanowieniami § 2 ust. 5 umowy z dnia 31 stycznia 2018 r. w zw. z art. 91 k.p. przez błędne uznanie, że wyrażona przez pracownika w umowie zgoda na potrącenie miała charakter zgody blankietowej i tym samym była nieważna.

Oba zarzuty skonstruowane zostały bez dostatecznej precyzji, gdyż kasator pominął przepisy postępowania sądowoadministracyjnego, stanowiące wyłączną podstawę działań i rozstrzygnięć podejmowanych przez Sąd pierwszej instancji. Stanowią one tzw. normy odniesienia (por. wyrok NSA z 12 stycznia 2012 r., I FSK 199/11). Prawidłowa konstrukcja zarzutu opartego na podstawie kasacyjnej przewidzianej w art. 174 pkt 1 p.p.s.a. winna wskazywać na naruszenie odpowiedniego przepisu p.p.s.a. w związku z konkretnymi przepisami prawa materialnego. Skarga kasacyjna w niniejszej sprawie nie spełnia tych wymogów, bowiem naruszenie przepisów prawa materialnego nie zostało powiązane z naruszeniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. lub innym przepisem p.p.s.a., który zdaniem kasatora został naruszony przez sąd. W takiej sytuacji obowiązkiem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest dokonanie analizy treści uzasadnienia skargi kasacyjnej celem ustalenia rodzaju naruszenia prawa i naruszonego przepisu, który wnoszący skargę kasacyjną zarzuca wyrokowi. W tym zakresie składy orzekające obowiązane są do kierowania się uchwałą pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2009 r., sygn. akt I OPS 10/09 (www.cbosa). Zgodnie z nią Naczelny Sąd Administracyjny obowiązany jest przeprowadzić kontrolę merytoryczną zarzutu, jeśli wadliwość zarzutu jest możliwa do usunięcia w drodze rozumowania przez analizę argumentacji zawartej w uzasadnieniu środka odwoławczego. Kierując się tą uchwałą w związku z treścią przepisu art. 269 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie wyznaczonym do rozpoznania niniejszej sprawy uznał, iż pomimo sporządzenia skargi kasacyjnej z naruszeniem przepisów p.p.s.a. regulujących jej wymogi formalne powinna ona zostać rozpatrzona merytorycznie, gdyż kasator zarzucił Sądowi I instancji niewłaściwe zastosowanie przepisów prawa materialnego przywołanych szczegółowo w skardze kasacyjnej.

Odnosząc się do podniesionych zarzutów łącznie przypomnieć należy, że podnosząc zarzut niewłaściwego zastosowania przepisu prawa materialnego wykazać należy, że sąd stosując przepis/y popełnił błąd subsumcji, czyli że niewłaściwie uznał, iż stan faktyczny przyjęty w sprawie nie odpowiada stanowi faktycznemu zawartemu w hipotezie normy prawnej zawartej w przepisie prawa. W tym przypadku autor skargi kasacyjnej wykazać musi również, jak w jego ocenie powinien być rozumiany stosowany przepis prawa, czyli jaka powinna być jego prawidłowa wykładnia. Jednocześnie należy podkreślić, że ocena zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego może być dokonana wyłącznie na podstawie ustalonego w sprawie stanu faktycznego, nie zaś na podstawie stanu faktycznego, który skarżący w swoim przekonaniu uznaje za prawidłowy (por. wyrok NSA z dnia 13 sierpnia 2013 r., II GSK 717/12, wyrok NSA z dnia 4 lipca 2013 r., I GSK 934/12, www. cbosa). Próba zwalczenia ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji nie może następować przez zarzut naruszenia prawa materialnego (zob. wyrok NSA z dnia 29 stycznia 2013 r., I OSK 2747/12, wyrok NSA z dnia 6 marca 2013 r., II GSK 2327/11, www. cbosa). Zarzut tego rodzaju jest zawsze nieskuteczny. Błędne zastosowanie (bądź niezastosowanie) przepisów materialnoprawnych (również jako następstwo ich błędnej wykładni) zasadniczo pozostaje w ścisłym związku z ustaleniami stanu faktycznego sprawy i może być wykazane pod warunkiem wcześniejszego obalenia tych ustaleń czy też szerzej – dowiedzenia ich wadliwości.

Zarzut naruszenia art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy przez jego błędne zastosowanie i wydanie przez organ nakazu wypłaty wynagrodzenia w sytuacji, gdy między stronami stosunku pracy istnieje spór co do wysokości wynagrodzenia ze względu na dokonane przez skarżącego potrącenie, wobec czego organ nie ma kompetencji do nakazywania zwrotu potrąconego wynagrodzenia, nie zasługuje na uwzględnienie z dwóch powodów. Po pierwsze, zgodnie z tym przepisem w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione odpowiednio do nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu. Przepis ten ma charakter kompetencyjny, gdyż określa zdolność prawną organów PIP do ingerowania we wskazane stosunki społeczne stwarzając im możliwość nawiązywania określonych w jego treści stosunków administracyjnoprawnych. Zgodzić się należy z kasatorem, iż zarzut naruszenia przepisów kompetencyjnych powinien być formułowany w ramach podstawy kasacyjnej określonej w art. 174 pkt 1 p.p.s.a. (podobnie W. Piątek, Podstawy skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2011, s. 218). Powołany przepis jako mający charakter przepisu kompetencyjnego, z którego wynika wyłącznie uprawnienie inspektora do określonego zachowania się w określonej sytuacji, nie może zostać naruszony poprzez błędną wykładnię, a następnie niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż możliwa jest wypłata wynagrodzenia, co do którego istnieje spór między pracodawcą a pracownikiem, gdyż odwołuje się one w swej treści do naruszenia innych przepisów prawa pracy. Zarzut naruszenia tego przepisu mógłby być rozważany tylko w połączeniu z owymi innymi przepisami (por. wyrok NSA z 26 sierpnia 2015 r., I OSK 591/15). Przepisy takie nie został przez kasatora wskazane. W swej istocie zarzut ten będąc ograniczony li tylko do wskazania przepisu art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy pozbawiony jest treści.

Po drugie, kwestia czy „między stronami stosunku pracy istnieje spór co do wysokości wynagrodzenia ze względu na dokonane przez skarżącego potrącenie” jest elementem stanu faktycznego. W związku z brakiem sformułowania w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania w zakresie dokonanych ustaleń faktycznych argumentacja skargi kasacyjnej w tej mierze może być oceniona wyłącznie jako polemika z ustaleniami Sądu I instancji. Nie daje ona podstaw do kontroli przez Naczelny Sąd Administracyjny prawidłowości dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych, w odniesieniu do których zastosowano zakwestionowany w skardze kasacyjnej przepis prawa materialnego.

Rozpoznając skargę kasacyjną Naczelny Sąd Administracyjny będąc związany treścią art. 183 § 1 p.p.s.a. nie może oceniać prawidłowości dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń, jeśli skarga kasacyjna nie stawia zarzutu naruszenia przepisów procesowych w postępowaniu przed Sądem I instancji (por. wyrok NSA z dnia 29 października 2008 r. sygn. akt II OSK 835/08, wyrok NSA z dnia 29 maja 2008 r. sygn. akt II OSK 574/07, wyrok NSA z dnia 21 stycznia 2009 r. sygn. akt I OSK 149/08, www.cbosa). Fakt zaś, że skarżąca kasacyjnie wskazuje w uzasadnieniu skargi kasacyjnej na rzekome naruszenie przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, kwestionując przy okazji w uzasadnieniu tej podstawy kasacyjnej ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny oraz wskazując na alternatywny stan faktyczny w stosunku do ustalonego przez Sąd I instancji w wyroku, nie może podważyć utrwalonej w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego linii zgodnie z którą próba zwalczenia ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji nie może nastąpić przez zarzut naruszenia prawa materialnego (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.), a może być ona skuteczna tylko w ramach podstawy kasacyjnej wymienionej w art. 174 pkt 2 p.p.s.a.” (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 sierpnia 2013 r., sygn. akt I OSK 611/12). Wobec tego, że w rozpoznawanej sprawie autor skargi kasacyjnej nie podjął próby podważenia ustaleń faktycznych, omawiany zarzut błędnego zastosowania przepisu art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Zarzut naruszenia art. 65 k.c. w zw. z postanowieniami § 2 ust. 5 umowy z dnia 31 stycznia 2018 r. w zw. z art. 91 k.p. przez błędne uznanie, że wyrażona przez pracownika w umowie zgoda na potrącenie z wynagrodzenia za pracę kosztów używania pojazdu do celów służbowych (chyba raczej prywatnych), wyliczonych w oparciu o konkretną, przejrzystą, stałą i niezmienną podstawę (określona stawka), w sposób rzetelny oraz niebudzący wątpliwości (czujnik GPS) i których ostateczna wielkość zależała wyłącznie od woli pracownika, miała charakter zgody blankietowej i tym samym była nieważna, jest bezpodstawny.

Zasady potrącania z wynagrodzenia za pracę innych należności niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 k.p. zostały określone w art. 91 k.p. Ma on kluczowe znaczenie z punktu widzenia tego zarzutu, gdyż analiza naruszenie pozostałych przepisów możliwe jest dopiero w przypadku uprzedniego stwierdzenia jego naruszenia. Art. 91 k.p. składa się z dwóch jednostek redakcyjnych w postaci paragrafów, a paragraf drugi dodatkowo obejmuje dwa wyraźnie wyróżnione punkty. W skardze kasacyjnej nie doszło do precyzyjnego wskazania, który konkretnie z przepisów uregulowanych w art. 91 k.p. został naruszony. Z treści uzasadnienia wynika jednakże, że chodzi o naruszenie art. 91 § 1 k.p., co uprawnia Naczelny Sąd Administracyjny do dokonania merytorycznej oceny tego zarzutu. Wykładnia przepisu art. 91 § 1 k.p. w judykaturze jest od wielu lat jednoznaczna i zyskała pełną akceptację w nauce prawa. Potrącenie inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 k.p., można dokonywać z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie (art. 91 § 1 k.p.), gdyż przepisy zawarte w rozdziale II działu trzeciego Kodeksu pracy dotyczą ochrony wynagrodzenia za pracę i mają charakter bezwzględnie obowiązujących norm (por. między innymi wyroki z dnia 12 kwietnia 1996 r., I PRN 32/96, LEX nr 328075 oraz z dnia 24 września 2003 r., I PK 324/02, OSNP 2004 Nr 18, poz. 313). W uchwale z dnia 4 października 1994 r., I PZP 41/94, (OSNAPiUS 1995 Nr 5, poz. 63) Sąd Najwyższy uznał, że wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p., w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącanie przez pracodawcę z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji – jest nieważne. Pracownik wyrażający zgodę na potrącenia z wynagrodzenia za pracę powinien mieć świadomość wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności. Przedmiotem zgody na potrącanie mogą być tylko takie kwoty, które są należne zakładowi pracy i określone co do wysokości. Bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności nie może być ważne wyrażenie zgody przez pracownika na dokonywanie potrąceń z jego wynagrodzenia, wobec czego zgoda pracownika, o jakiej mowa w art. 91 k.p., nie może być „blankietowa”, czyli dokonana bez odniesienia się do konkretnej, znanej już należności oraz do skonkretyzowanej kwoty (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2004 r., I PK 529/03, Prawo Pracy 2004 nr 10, s. 35). Nie może być więc ważne, ani skuteczne wyrażenie przez pracownika zgody na potrącenie z jego wynagrodzenia niedoborów, które mogą powstać w przyszłości, bez względu na to, kto je spowodował i w jakiej wysokości. Również w wyroku z dnia 3 sierpnia 2012 r., sygn. I BP 2/12 Sąd Najwyższy dokonał takiej samej interpretacji omawianych przepisów prawa, przyjmując, że jednoznaczna (oczywista) wykładnia art. 91 § 1 k.p. nie dopuszcza wyrażenia przez pracownika zgody na potrącenie nieskonkretyzowanej należności pracodawcy mogącej powstać w przyszłości. Wykładnia tego przepisu przyjęta w orzecznictwie wskazuje, iż potrącić na tej podstawie prawnej z wynagrodzenia za pracę za zgodą pracownika można tylko ściśle oznaczoną kwotę pieniężną, która jest znana pracownikowi na etapie wyrażania pisemnej zgody. Pracownik musi więc objąć swoją wolą wyrażaną na piśmie konkretną kwotę, która powstała, została jednoznacznie ustalona i zakomunikowana mu zanim dojedzie do wyrażenia zgody. Tego wymogu nie spełnia zaś zgoda pracownika na określone zasady wyliczenia należności w przyszłości, gdyż w chwili jej wyrażania nie jest znana pracownikowi dokładna kwota, która powstanie w przyszłości w związku z obowiązywaniem tych zasad. Przyjęte rozumienie spornego przepisu pozostaje w związku z funkcją jaką spełnia wynagrodzenie w życiu pracownika i jego rodziny. Służy ono bowiem zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb socjalnych. Stąd też pracownik wyrazić może zgodę na dobrowolne potrącenie należności do takiej wysokości, która pozwoli mu z pozostałej części (lub posiadanych oszczędności) utrzymać się do wypłaty wynagrodzenia za kolejny okres pracy.

W rozpoznawanej sprawie pracownik nie wyraził zgody na potrącenie precyzyjnie określonej kwoty. Skarżący zawarł z pracownikiem umowę używania samochodu służbowego do celów prywatnych, w której uregulowano m.in. zasady odpłatności pracownika za używanie samochodu do celów prywatnych. Pracownik wyraził w niej również zgodę na potrącenie tych kosztów z wynagrodzenia za pracę. Umowa w tej części nie mogła wywrzeć skutku prawnego i stanowić podstawy do legalnego potrącenia z wynagrodzenia kosztów używania samochodu służbowego do celów prywatnych, gdyż istota możliwości potrącenia, o którym mowa w art. 91 § 1 k.p., sprowadza się do obejmowania świadomością i wolą pracownika konkretnej kwoty, o którą ma zostać pomniejszone jego wynagrodzenie. Zgoda na zasady ustalenia należności w przyszłości nie odpowiada hipotezie tego przepisu. Z tych przyczyn zarzut ten nie mógł okazać się zasadny.

W związku z powyższym Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.

O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 204 pkt 1 p.p.s.a.

źródło: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/

Wytłuszczenia dokonane przez redakcję