Wyrok NSA z 11.02.2014 r. – I OSK 2952/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia […] lipca 2011 r. nr […] Wojskowy Komendant Uzupełnień w Kaliszu, na podstawie art. 104 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, art. 14 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.), a także § 8 pkt 1 ppkt 23 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień (Dz.U. Nr 41, poz. 242 ze zm.), odmówił J. M. świadczenia pieniężnego w wysokości 33.923,43 zł.

W uzasadnieniu organ wskazał, że z dniem 1 listopada 2003 r. Dowódca Wojsk Lądowych, w oparciu o rozkaz […] z dnia […] września 2002 r. w sprawie zmian organizacyjnych i dyslokacyjnych w wojskowych komendach uzupełnień zlikwidował, między innymi, stanowisko służbowe strony. Ponieważ żołnierz odmówił przyjęcia innego stanowiska służbowego, Dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego wydał decyzję o wypowiedzeniu stronie zawodowej służby wojskowej i przeniósł go do rezerwy w dniu […] września 2005 r. Dnia […] grudnia 2006 r. Dowódca Wojsk Lądowych decyzją nr […] stwierdził nieważność decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej. Strona stawiła się do miejsca pełnienia służby wojskowej w dniu […] stycznia 2007 r. i została przyjęta na ewidencję i zaopatrzenie. Dla celów ewidencyjno-finansowych od dnia zwolnienia do dnia przywrócenia do zawodowej służby wojskowej przyznano J. M. zwaloryzowane należności wynikające z tytułu pełnienia zawodowej służby wojskowej. Według tych naliczeń Skarżącemu przysługiwały następujące należności:

• uposażenie – 33.923,12 zł brutto,
• dodatkowe uposażenie roczne z października, listopada i grudnia 2005 r. – 558,69 zł,
• gratyfikacja urlopowa za 2006 r. – 1.956,00 zł,
• dodatkowe uposażenie roczne za 2006 r. – 2.268 zł, tj. łącznie 38.705,81 zł. Z tych należności wypłacono Skarżącemu w całości w okresie od marca 2007 do maja 2007 r. wyrównanie dodatkowego uposażenia rocznego za IV kwartał 2005 r., gratyfikację urlopową za 2006 r. oraz dodatkowe uposażenie roczne za 2006 r. – w łącznej kwocie 4.782,69 zł. Komendant WKU w Kaliszu wskazał, że mając na uwadze wydane w sprawie wyroki oraz ponownie zgłoszone przez Skarżącego żądanie wypłaty kwoty 33.923,43 zł, wziął pod uwagę, iż Skarżącemu, w związku ze zwolnieniem w dniu […] września 2005 r. z zawodowej służby wojskowej wypłacono:
• odprawę w wysokości 9.832,94 zł,
• roczne świadczenie pieniężne od 1 października 2005 r. do 30 września 2006 r. w wysokości 26.817,12 zł, tj. razem 36.650,06 zł. Organ I instancji podkreślił, że w tym samym okresie Skarżący, jako żołnierz nie pełniący służby, otrzymał 36.650,06 zł i jednocześnie żąda za ten sam czas wypłaty 33.923,43 zł tytułem uposażenia jako żołnierz pełniący służbę. Organ wskazał na utrwalone orzecznictwo NSA, zgodnie z którym świadczenia wypłacane żołnierzowi w związku ze zwolnieniem ze służby wojskowej są świadczeniami jednorodnymi z uposażeniem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Prawo do świadczeń wypłacanych w związku ze zwolnieniem z zawodowej służby wynika z tego samego, co uposażenie, stosunku służbowego, a jedynie dokonanie wypłaty odbywa się po zakończeniu służby. Świadczy o tym treść art. 103 ust. 2 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Nie może więc żołnierz w tym samym okresie otrzymywać i uposażenia i należności związanych z zakończeniem służby, o których mowa w art. 95 wymienionej ustawy. W takiej sytuacji organ I instancji „zaliczył” należności wypłacone skarżącemu – po zakończeniu służby – w wysokości 36.650,06 zł na poczet należności związanych z przywróceniem do służby. Organ I instancji wskazał, że bilansując tę kwotę z żądaniem Skarżącego wypłacenia mu jeszcze 33.923,43 zł należy stwierdzić, iż Skarżący otrzymał nadpłatę w wysokości 2.726,94 zł, której zwrotu organ nie będzie jednak dochodził.

Po rozpoznaniu sprawy w wyniku złożenia odwołania przez J. M. Szef wojewódzkiego Sztabu wojskowego w Poznaniu decyzją z […] kwietnia 2012 r. nr […] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że w związku ze zwolnieniem z zawodowej służby wojskowej Skarżący otrzymał określone należności pieniężne, jak choćby odprawę i roczne świadczenie pieniężne w wysokości otrzymywanego przed zwolnieniem uposażenia. Uwzględnienie żądania skarżącego skutkowałoby sytuacją, że Skarżący za ten sam okres otrzymałby pełne zwaloryzowane uposażenie jako żołnierz pełniący służbę, choć jednocześnie w tym samym czasie otrzymał należności pieniężne jako osoba zwolniona ze służby wojskowej. Tymczasem nie można być jednocześnie i żołnierzem pełniącym służbę, i rezerwistą zwolnionym z tej służby. Nie można też w tym samym czasie otrzymywać uposażenia jako żołnierz pełniący służbę i należności pieniężnych przysługujących osobie z tej służby zwolnionej. Oba rodzaje tych świadczeń są świadczeniami jednorodnymi, wynikającymi z tego samego stosunku administracyjnoprawnego, o czym świadczy treść art. 103 ust. 2 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, w którym wszystkie te świadczenia potraktowano zbiorczo jako „uposażenie żołnierza zawodowego”. Prawo do świadczeń wypłacanych w zawiązku ze zwolnieniem z zawodowej służby wojskowej wynika z tego samego, co uposażenie sensu stricto, stosunku administracyjnego, a dokonanie ich wypłaty może nastąpić po zwolnieniu ze służby. Żołnierz zawodowy w ramach tego samego stosunku służbowego może być zwolniony ze służby tylko jeden raz. Wobec tego wszelkie należności pieniężne, które przysługują żołnierzowi w związku ze zwolnieniem ze służby, mogą być wypłacone tylko jeden raz. Inne rozumienie tych przepisów doprowadziłoby do nadmiernego uprzywilejowania żołnierzy, którzy byli kilkakrotnie zwalniani ze służby, a następnie w drodze stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu ponownie do niej przywracani. Organ I instancji zasadnie więc pomniejszył obliczone prawidłowo uposażenie za czas od daty zwolnienia ze służby do daty zgłoszenia się do służby po unieważnieniu decyzji o zwolnieniu, zaliczając na poczet tego uposażenia należności pieniężne wypłacone Skarżącemu w związku z jego zwolnieniem ze służby w 2005 r.

Od powyższej decyzji J. M. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, zarzucając naruszenie art. 103 ust. 1, art. 77, art. 75 ust. 3 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, art. 153 ustawy – Prawo o postępowaniu przede sądami administracyjnymi oraz art. 7, art. 77 i art. 107 § 3 k.p.a.

Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w sprawie IV SA/Po 1125/11 uchylił decyzję Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Poznaniu z dnia […] września 2011 nr […].

W uzasadnieniu Sąd w pierwszej kolejności podkreślił, że w sprawie zapadły już wyroki sądów administracyjnych, w tym wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego o sygn. I OSK 768/09 i wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu o sygn. IV SA/Po 139/10, którymi jest związany. Sąd uznał za konieczne określenie zakresu i przedmiotu sprawy w związku z wymienionymi rozstrzygnięciami i w konsekwencji uznał, że przedmiotem kontroli sądowoadministracyjnej jest żądanie J. M. odnośnie wypłaty „potrąconej” kwoty 33.923,43 zł, kontrola ta zaś nie obejmuje żądania odsetek. Sąd stwierdził także, że przedmiotem rozpoznania nie jest kwestia zasadności przyznania Skarżącemu, rozkazem dziennym nr […] z dnia […] stycznia 2007 r., uposażenia i innych wymienionych w powołanym rozkazie należności za okres pozostawania poza służbą czynną, kontrola wymienionego rozkazu nie mieści się w granicach sprawy w rozumieniu art. 135 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Sąd zauważył także, że dokonanie potrącenia w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego i Kodeksu pracy byłoby wadliwe, z uwagi na brak zgody Skarżącego na dokonanie takiego potrącenia z jego uposażenia. W ocenie Sądu zachodzą jednak inne okoliczności wykluczające zasadność żądania Skarżącego. Sąd wskazał, że wypłacone żołnierzowi świadczenia w związku ze zwolnieniem ze służby są świadczeniami jednorodnymi z uposażeniem w ścisłym tego słowa znaczeniu, na co wskazuje art. 103 ust. 2 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Prawo do tych świadczeń wynika z tego samego stosunku służbowego, świadczenia te mają jednakowy okres przedawnienia i jednolicie dla nich określono prawo do żądania odsetek w przypadku zwłoki w wypłacie (art. 75 ust. 1 i 3 ustawy), podlegają one też jednakowej ochronie prawnej przewidzianej w art. 103 ust. 1 i 2 ustawy. Żołnierz zawodowy w ramach tego samego stosunku służbowego może zostać zwolniony ze służby tylko jeden raz. Wobec tego również wszelkie należności pieniężne, które przysługują żołnierzowi w związku ze zwolnieniem ze służby, mogą być wypłacone tylko raz. W konsekwencji Sąd uznał, iż organy wojskowe były uprawnione do pomniejszenia sumy przyznanego Skarżącemu, zwaloryzowanego uposażenia naliczonego za okres, w którym ten nie pełnił faktycznie służby, o kwoty pieniężne wypłacone mu uprzednio z tytułu zwolnienia ze służby. Sąd podzielił natomiast zarzuty skargi co do braku szczegółowego, precyzyjnego i wolnego od sprzeczności przedstawienia i udokumentowania rozliczenia przyznanych, zaliczonych oraz wypłaconych Skarżącemu kwot świadczeń związanych ze zwolnieniem i późniejszym przywróceniem do służby. Brak takiego nie budzącego wątpliwości rozliczenia uniemożliwia kategoryczne przesądzenie, czy organy prawidłowo rozliczyły i wypłaciły wszystkie należne Skarżącemu z tytułu przywrócenia do służby świadczenia.

Ponownie rozpoznając sprawę Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Poznaniu decyzją nr […] z dnia […] kwietnia 2012 r. utrzymał w mocy decyzję Wojskowego Komendanta Uzupełnień w Kaliszu z dnia […] lipca 2011 r.

W uzasadnieniu organ wskazał, iż J. M. został zwolniony ze służby w dniu […] września 2005 r. i w związku ze zwolnieniem otrzymał odprawę w kwocie 9.832,94 zł oraz świadczenie pieniężne wypłacane przez rok po zwolnieniu ze służby w kwocie 26.817,12 zł, łącznie 36.650,06 zł. Po upływie roku od zwolnienia Skarżący zaczął pobierać emeryturę i do chwili przywrócenia do służby pobrał z tego tytułu kwotę 6.527,32 zł. Skarżący został przywrócony do służby w dniu […] stycznia 2007 r. Za okres pozostawania poza służbą organ finansowy naliczył mu uposażenie jakie powinien otrzymać, gdyby tę służbę pełnił. Na należności te składały się uposażenie za rok 2005 w kwocie 6.704,28 zł, uposażenie za rok 2006 w kwocie 27.219,12 zł, dodatkowe uposażenie roczne w kwocie 558,69 zł, łącznie 34.482,09 zł. Po powrocie do służby skarżącemu potrącono z wymienionego uposażenia roczne świadczenie pieniężne w kwocie 26.817,12 zł oraz emeryturę w kwocie 6.527,32 zł (łącznie 33.344,44 zł), zaś wypłacono pozostałą po rozliczeniu kwotę 578,69 zł. Następnie w wyniku wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia […] maja 2007 r. sygn. […] organ zwrócił J. M. kwotę 6.527,32 zł tytułem świadczenia emerytalnego. W związku z tym do rozliczenia pozostały jednak wypłacone skarżącemu kwoty odprawy i rocznego świadczenia pieniężnego. Ostatecznie Skarżący otrzymał nadpłatę należności, ale w myśl art. 77 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych nie żądano zwrotu tej nadpłaty. Organ wyjaśnił także, że Skarżący po powrocie do służby w dniu […] stycznia 2007 r. złożył wypowiedzenie i został zwolniony ze służby wojskowej z dniem 30 czerwca 2007 r. W związku z tym zwolnieniem Skarżący otrzymał wszystkie należności jakie otrzymują żołnierze w chwili zakończenia służby, a potwierdza to decyzja Komendanta 1 OTW w Grudziądzu nr 30/2007 z dnia 27 czerwca 2007 r.

J. M. na decyzję wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

W odpowiedzi na skargę Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z 14 września 2012 r., II SA/Po 560/12, po rozpoznaniu sprawy ze skargi J. M. na decyzję Szefa Sztabu Wojskowego w Poznaniu z […] kwietnia 2012 r. nr […] znak […] w przedmiocie świadczenia pieniężnego, oddalił skargę. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że w przedmiotowej sprawie zapadły już uprzednio wyroki sądów administracyjnych, w tym wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 stycznia 2010 r. o sygn. I OSK 768/09 i wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 18 stycznia 2012 r. o sygn. IV SA/Po 1125/11. W myśl art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania zawarte w tych orzeczeniach są wiążące dla Sądu przy rozpoznawaniu niniejszej skargi.

Naczelny Sąd Administracyjny w swoim wyroku zajął stanowisko, iż potrącenie z uposażenia żołnierza zawodowego należności innych niż świadczenia alimentacyjne wymaga uzyskania pisemnej zgody na potrącenie albo stosownego tytułu wykonawczego. Jednocześnie Sąd ten jednoznacznie wyraził pogląd, że stwierdzenie nieważności wypowiedzenia stosunku służbowego nie powoduje absolutnego przywrócenia stanu pierwotnego, a tym samym nie zawsze łączy się z obowiązkiem wypłacenia świadczeń za cały okres pozostawania poza służbą. Reaktywowanie stosunku służbowego z mocą wsteczną stwarza jedynie fikcję prawną, iż żołnierz pozostawał cały czas w służbie. Uposażenie przysługuje zaś żołnierzowi zawodowemu nie za okres pozostawania w stosunku służbowym, lecz za pełnienie służby. Pozostawanie w stosunku służbowym bez podejmowania służby, ewentualnie bez gotowości i zdolność do jej pełnienia, nie rodzi prawa do uposażenia. Ponadto świadczenie emerytalne jest świadczeniem konkurencyjnym w stosunku do uposażenia. Żołnierzowi przeniesionemu do rezerwy pobierającemu emeryturę nie przysługuje zatem prawo do uposażenia należnego żołnierzowi w czynnej służbie zawodowej.

Natomiast w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 18 stycznia 2012 r. Sąd w pierwszej kolejności zajął się określeniem zakresu i przedmiotu sprawy, w konsekwencji uznając, że przedmiotem kontroli sądowoadministracyjnej jest wyłącznie żądanie J. M. wypłaty „potrąconej” kwoty 33.923,43 zł, kontrola ta zaś nie obejmuje żądania odsetek, a także, że przedmiotem rozpoznania nie jest kwestia zasadności przyznania skarżącemu, rozkazem dziennym nr […] z dnia […] stycznia 2007 r., uposażenia i innych wymienionych w powołanym rozkazie należności za okres pozostawania poza służbą czynną, kontrola wymienionego rozkazu nie mieści się bowiem w granicach sprawy w rozumieniu art. 135 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Tym samym wymienionym wyrokiem przesądzono skuteczność tego aktu i nabycie przez skarżącego na jego podstawie prawa do uposażenia za okres pozostawania poza służbą na skutek wadliwego zwolnienia ze służby. Następnie Sąd merytorycznie ocenił zasadność żądania skarżącego wskazując na jednorodność świadczeń wypłaconych skarżącemu w związku ze zwolnieniem ze służby i uposażeniem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Wyraził pogląd, że żołnierz zawodowy w ramach tego samego stosunku służbowego może zostać zwolniony ze służby tylko jeden raz, wobec tego również wszelkie należności pieniężne, które przysługują żołnierzowi w związku ze zwolnieniem ze służby, mogą być wypłacone tylko raz. W konsekwencji Sąd uznał, iż organy wojskowe były uprawnione do pomniejszenia sumy przyznanego skarżącemu, zwaloryzowanego uposażenia naliczonego za okres, w którym ten nie pełnił faktycznie służby, o kwoty pieniężne wypłacone mu uprzednio z tytułu zwolnienia ze służby. Sąd w pełni zaakceptował taki sposób rozliczenia, uznając, że nie stanowi on potrącenia, a dokonuje się w ramach instytucji zaliczenia. W wymienionym wyroku przesądzono więc dopuszczalność dokonania zaliczenia kwot wypłaconych żołnierzowi w związku ze zwolnieniem ze służby na należności z tytułu uposażenia w związku z przywróceniem żołnierza do służby. Podstawą uchylenia poprzedniej decyzji Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego były jedynie wątpliwości Sądu co do rachunkowej prawidłowości dokonanych przez organy wojskowe rozliczeń.

Przechodząc do merytorycznej kontroli zaskarżonej decyzji Sąd stwierdził, że odpowiada ona prawu, przy jej wydawaniu nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego ani przepisów postępowania, w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Organ odwoławczy wykonał zalecenia co do dalszego toku postępowania zawarte w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 18 stycznia 2012 r. – uzupełniając materiał dowodowy i dokonując rozliczenia kwot wypłaconych skarżącemu w związku ze zwolnieniem ze służby oraz należnych mu z tytułu przywrócenia do służby.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że w związku ze zwolnieniem skarżącego ze służby z dniem […] września 2005 r. wypłacono mu odprawę, dodatkowe uposażenie roczne, ekwiwalent za niewykorzystany urlop oraz świadczenie pieniężne przysługujące przez okres roku po zwolnieniu ze służby. Łączna kwota wypłaconych skarżącemu z tego tytułu świadczeń wyniosła 41.475,13 zł brutto, w tym 36.650,06 zł brutto z tytułu odprawy i świadczenia pieniężnego wypłacanego przez rok po zwolnieniu ze służby (karty 88, 95, 121, 122 akt administracyjnych). Natomiast należności skarżącego z tytułu pozostawania poza służbą, obejmujące uposażenie za okres X-XII 2005, uposażenie za rok 2006, dodatkowego uposażenia roczne za 2005 r., wyniosły łącznie kwotę 34.482,09 zł brutto (karty 13, 14, 50, 93 akt administracyjnych). Po przywróceniu do służby z tytułu wymienionych wyżej należności wypłacono skarżącemu w dniu 18 maja 2007 r. kwotę 1.137,65 zł brutto (914,54 zł netto). Ponadto skarżącemu wypłacono w lutym i marcu 2007 r. dodatkowe uposażenie roczne za rok 2006, gratyfikację urlopową za 2006 r. oraz ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane prawo do przejazdu za 2006 r. w łącznej kwocie 4.445,94 zł brutto (karty 88, 103, 104 akt administracyjnych). Powyższe okoliczności i wyliczenia nie były kwestionowane przez skarżącego. Prawidłowo więc organy wojskowe w zaskarżonej decyzji oraz w poprzedzającej ją decyzji Wojskowego Komendanta Uzupełnień w Kaliszu z dnia […] lipca 2011 r. orzekły o odmowie wypłaty J. M. żądanej przez niego kwoty z tytułu uposażenia, dokonując zaliczenia na poczet tegoż uposażenia należności uzyskane przez skarżącego w związku ze zwolnieniem ze służby, tj. odprawę i świadczenie pieniężne wypłacane przez rok po zwolnieniu ze służby.

Sąd wskazał, że w przedmiotowej sprawie – wbrew zarzutom skargi – nie miały w ogóle zastosowania przepisy dotyczące potrąceń. W sprawie nie dokonano potrącenia z uposażenia żołnierza zawodowego, o czym mowa w art. 103 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, chociaż takim pojęciem posługują się i organy wojskowe i skarżący. W wyroku z dnia 18 stycznia 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu przesądził tę kwestię, wskazując, że tego typu rozliczenie stanowi zaliczenie wypłaconych wcześniej świadczeń i przesądzając o jego dopuszczalności w niniejszej sprawie. Poglądem tym zarówno Sąd jak i organy administracji są związane. Przeciwna argumentacja skargi kwestionująca dopuszczalność dokonywania zaliczenia i wskazująca na dokonanie potrącenia ma więc charakter wyłącznie polemiczny i nie mogła zostać uwzględniona.

Dodatkowo przywołać trzeba także przepis art. 8 Kodeksu pracy w związku z art. 103 ust. 1 ustawy o zawodowej służbie wojskowej, który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, iż nikt nie może „czynić ze swego prawa użytku” sprzecznie z zasadami współżycia społecznego, tj. regułami, które nie będąc normami prawnymi, określają zachowania ludzi w ich wzajemnych stosunkach. Każda ze stron stosunku pracy musi postępować przy wykonywaniu swych uprawnień zgodnie z wymaganiami moralności i uznanymi regułami obyczajowymi. Oznacza to, że w stosunkach pracy liczy się nie sama „litera prawa”, lecz także owe pozaprawne reguły nazwane w art. 8 „zasadami współżycia społecznego” (Komentarz do art. 8 Kodeksu pracy, [w:] R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L. Florek, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2009, wyd. V.; wyrok Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2006 r. I PK 171/06, OSNP 2008, nr 3-4, poz. 34). Przenosząc powyższe uwagi na grunt sprawy, Sąd stwierdził, że zgłoszone przez skarżącego żądanie zapłaty uznać należy za wykonywanie uprawnień z naruszeniem zasad współżycia społecznego. Nie do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego jest otrzymanie przez żołnierza zawodowego zarówno świadczeń z tytułu zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej jak i uposażenia za ten sam okres tak, jakby pozostawał w służbie, tj. dwóch świadczeń, które wzajemnie w tym samym okresie się wykluczają.

W tym stanie rzeczy, na mocy art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Sąd oddalił skargę.

J. M. wniósł od wyroku skargę kasacyjną, zaskarżając wyrok w całości. Skargę kasacyjną oparł na zarzutach:

• rażącego naruszenia przepisu art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji błędne uznanie przez Sąd, że organ administracji był związany oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania zawartymi w orzeczeniach Sądów zapadłych wcześniej w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy w niniejszej sprawie zapadły poprzednio dwa orzeczenia, które dokonały wzajemnie sprzecznej oceny prawnej odnośnie tej samej kwestii, a mianowicie dopuszczalności umniejszenia mocą jednostronnej decyzji organu zwaloryzowanych należności z tytułu pełnienia zawodowej służby wojskowej o wypłaconą wcześniej kwotę z tytułu zwolnienia ze służby, w przypadku gdy decyzja o zwolnieniu została unieważniona;
• rażącego naruszenia przepisu art. 6 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji błędne uznanie, że organ administracji mógł oprzeć swoje rozstrzygnięcie na bliżej nieokreślonej, uniwersalnej regule zaliczenia, która jednak nie znajduje materialnoprawnej podstawy w powszechnie obowiązujących przepisach prawa;
• rażącego naruszenia przepisu art. 103 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych poprzez jego niezastosowanie a w konsekwencji błędne uznanie, że organ administracji mógł dokonać potrącenia kwoty 36.650,06 PLN należnej skarżącemu z tytułu odprawy oraz rocznego świadczenia pieniężnego za okres od 1 października 2005 r. do 30 września 2006 r. w związku ze zwolnieniem skarżącego z zawodowej służby wojskowej w dniu […] września 2005 r., przy wypłacie skarżącemu zaległego uposażenia należnego za okres pozostawania poza służbą, tj. za 2005 i 2006 rok oraz dodatkowego uposażenia rocznego, w związku z przywróceniem skarżącego do służby wskutek stwierdzenia nieważności decyzji Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego na podstawie, której skarżący został zwolniony ze służby, w sytuacji gdy skarżący w świetle obowiązujących przepisów nie był zobowiązany do zwrotu świadczeń uprzednio wypłaconych mu przy zwalnianiu go ze służby wojskowej;
• rażącego naruszenia przepisu art. 77 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych poprzez jego niezastosowanie a w konsekwencji błędne uznanie, że organ administracji mógł dokonać potrącenia kwoty 36.650,06 PLN, należnej skarżącemu z tytułu odprawy oraz rocznego świadczenia pieniężnego za okres od 1 października 2005 r. do 30 września 2006 r. w związku ze zwolnieniem go z zawodowej służby wojskowej, w dniu […] września 2005 r., przy wypłacie skarżącemu zaległego uposażenia należnego za okres pozostawania poza służbą, tj. za 2005 i 2006 rok oraz dodatkowego uposażenia rocznego, w związku z przywróceniem skarżącego do służby wskutek stwierdzenia nieważności decyzji Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego na podstawie, której skarżący został zwolniony ze służby, w sytuacji gdy skarżący w świetle obowiązujących przepisów nie był zobowiązany do zwrotu świadczeń uprzednio wypłaconych mu przy zwalnianiu go ze służby wojskowej.

Na tych podstawach wnosił o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania;
2. zasądzenie od organu administracji publicznej na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), Naczelny Sąd Administracyjny związany jest granicami skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Z tego względu, przy rozpoznaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Skarga kasacyjna nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach. Zasadnie Sąd wskazał na związanie, zgodnie z art. 153 ustawy – Prawo o postępowaniu administracyjnym, oceną prawną wyrażoną w powołanych wyrokach. Nie można przyjąć, że w sprawie istnieje rozbieżność pomiędzy wykładnią prawa w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 stycznia 2010 r., I OSK 768/09 a wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 18 stycznia 2012 r., IV SA/Po 1125/11. Naczelny Sąd Administracyjny odniósł się do dopuszczalności potrącenia i zastosowania trybu potrącenia. Wskazał, że „Przepis art. 103 ust. 1 ustawy o zawodowej służbie wojskowej stanowi bowiem, że z uposażenia żołnierza zawodowego mogą być dokonywane potrącenia w granicach i na zasadach określonych w przepisach o wynagrodzeniu za pracę. W myśl zaś art. 87 § 1 i art. 91 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) w celu potrącenia sum egzekwowanych na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne wymagany jest tytuł wykonawczy, o ile pracownik nie wyraził pisemnej zgody”. W wyroku Naczelny Sąd Administracyjny nie przeprowadził i nie zawarł wykładni prawa dotyczącej zaliczenia.

W wyroku z 18 stycznia 2012 r., IV SA/Po 1125/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, wyraził ocenę prawną wskazując na jednorodność świadczeń wypłacanych skarżącemu w związku ze zwolnieniem ze służby z uposażeniem. Wywiódł, że żołnierz zawodowy w ramach tego samego stosunku służbowego może zostać zwolniony ze służby tylko jeden raz. Wobec tego również wszelkie należności pieniężne, które przysługują żołnierzowi w związku ze zwolnieniem ze służby, mogą być jemu wypłacone tylko raz.

W oparciu o rozwiązania prawne przyjęte w ustawie o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych prawidłowe jest stanowisko, że wypłacone żołnierzowi świadczenia w związku ze zwolnieniem ze służby są świadczeniami jednorodnymi z uposażeniem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Prawo do tych świadczeń wynika z tego samego stosunku administracyjnego a dokonanie wypłaty odprawy może nastąpić jedynie po zakończeniu służby. Organ był uprawniony do odliczenia od uposażenia żołnierza, należnego mu za okres, w którym nie pełnił faktycznie służby, wypłaconych wcześniej z tytułu służby wojskowej kwot pieniężnych. Naczelny Sąd Administracyjny podzielił przyjętą linię orzecznictwa sądów administracyjnych (np. wyroki z 2 grudnia 2010 r., I OSK 889/10, I OSK 868/10, z 25 stycznia 2011 r., I OSK 1159/10, z 6 maja 2011 r., I OSK 6/11).

Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 77 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych poprzez jego niezastosowanie. Zaliczenie wcześniej wypłaconych środków pieniężnych z tytułu zwolnienia ze służby na poczet wypłaconych należności nie może być traktowane jako naruszenie art. 77 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, zgodnie z którym pobrane przez żołnierza uposażenie i inne należności określone w art. 73 tej ustawy, przysługujące mu w dniu wypłaty nie podlegają zwrotowi. czym innym jest zwrot należności (czyli oddanie ich) a czym innym jest ich odliczenie od obecnie wypłacanych stronie kwot.

Zasadnie w skardze kasacyjnej wywodzono, że na gruncie regulacji publicznoprawnej nie ma podstaw do odsyłania przy wykładni przepisów prawa do zasad współżycia społecznego, co nie podważa, że przeprowadzona w zaskarżonym wyroku wykładnia jednorazowości prawa odprawy z tytułu zwolnienia z zawodowej służby żołnierza jest wadliwa. Z regulacji art. 94 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych wynika wprost, że jest to uprawnienie jednorazowe, co wyłącza wielokrotność przyznawania. Nie ma zatem podstaw zarówno do odsyłania do zasad współżycia społecznego, jak i wywodzenia prawa z dobrej wiary skarżącego. Przepisy administracyjnego prawa materialnego mają moc bezwzględnie obowiązującą, nie pozostawiają zatem swobody organom administracji publicznej przyznawania uprawnień wbrew regulacji prawnej.

Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 6 kodeksu postępowania administracyjnego. Przyjęta zasada ogólna praworządności nakazuje działać na podstawie i w granicach prawa. W zaskarżonym wyroku Sąd w pełni prawidłowo zastosował przepisy prawa regulujące jednorazowe prawo do należności pieniężnej żołnierzy zwolnionych ze służby.

Nie jest zasadny zarzut niezastosowania art. 103 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, a to z tego względu, że nie miał zastosowania w sprawie. Według art. 103 ust. 1 tej ustawy „Z uposażenia żołnierza zawodowego mogą być dokonywane potrącenia w granicach i na zasadach określonych w przepisach o wynagrodzeniu za prace, z zastrzeżeniem ust. 2-4”. Przepis ten reguluje potrącenia z innych tytułów (cywilnoprawnych), nie ma zastosowania do stosunku służbowego (stosunku publicznoprawnego) regulowanego w pełnym zakresie przez ustawę o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych z dopuszczeniem stosowania przepisów kodeksu pracy ale tylko w razie gdy stanowi o tym expressis verbis przepis prawa.

W tym stanie rzeczy, skoro skarga kasacyjna nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach, na mocy art. 184 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.

źródło: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/