Interpretacja ZUS Oddział w Lublinie z 5-06-2013 r. – WPI/200000/451/742/2013

Składki na FEP w kontekście braku w przyszłości prawa do emerytury pomostowej

UZASADNIENIE

W dniu 24.05.2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy (…) reprezentowanego przez radcę prawnego (…), o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca wskazał, że (…) Spółka (…) jest płatnikiem składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) zgodnie z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, po z. 1656 z późn. zm.) Spółka założyła rejestry, o jakich mowa w art. 41 cytowanej ustawy tj.:

1. centralny rejestr stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
2. centralny rejestr pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których przewidziany jest obowiązek opłacania składek na FEP,

Obecnie Spółka składa deklaracje i opłaca składki na FEP od (…) pracowników, z czego uznaje, że co najmniej (…) pracowników, odnosząc się do deklaracji za miesiąc grudzień 2012 r., nie nabędzie nigdy prawa do emerytury pomostowej.

W związku z powyższym Wnioskodawca powziął wątpliwość w kwestii czy należy odprowadzać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych od wynagrodzeń pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i umieszczonych we wskazanej powyżej ewidencji, w stosunku do których obecnie wiadomo, że nie nabędą prawa do emerytury pomostowej gdyż nie spełniają chociażby jednej z przesłanek ustalonych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych.

Spółka uważa, że nieprawidłowo interpretowała art. 35 ust. 1 cytowanej ustawy i deklarowała te osoby do opłacania składek na FEP oraz opłacała składki na FEP,

Wnioskodawca wskazał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ustawa określa:

1. warunki nabywania i utraty prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych dalej „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o emeryturach i rentach z FUS”;
2. rodzaje prac w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze, których wykonywanie uprawnia do emerytury pomostowej;
3. zasady postępowania w sprawach emerytur pomostowych;
4. organizację i zasady działania Funduszu Emerytur Pomostowych;
5. zasady i tryb opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych oraz zasady finansowania emerytur pomostowych i rekompensat;
6. obowiązki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz płatników składek w zakresie tworzenia i prowadzenia centralnego rejestru i wykazu stanowisk pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz centralnego rejestru i ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

W myśl art. 35 ust. 1 cytowanej ustawy, składki na FEP opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki: urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3. Natomiast zgodnie z art. 35 ust 2 tej ustawy obowiązek opłacania składek na FEP za pracownika, o którym mowa w ust. 1, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac. Ponadto w myśl art. 4 przytoczonej ustawy, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5 – 12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
5. przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;
6. po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;
7. nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Do chwili obecnej Płatnik opierał się na stanowisku organu rentowego, że z art. 35 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. nie wynika, by taki obowiązek dotyczył tylko tych osób, które mają potencjalne prawo do emerytury pomostowej, jako osoby, które spełniły przesłanki z cytowanej ustawy.

Tymczasem w szczególności prawo do emerytury pomostowej nie należy się osobom pracującym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na część etatu, jak i pracownikom, którzy np. przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wnioskodawca wskazał, że pomimo faktu, że osoby, które np. przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie wykonywały prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie nabędą nigdy praw do emerytur pomostowych, to pracodawca opłacał od ich wynagrodzenia składkę na FEP.

Zdaniem Wnioskodawcy powyższe działanie było błędne. Błąd w rozumowaniu polegał na uznaniu, że należy płacić składki na emerytury pomostowe również za tych pracowników, aktualnie wykonujących pracę w warunkach szkodliwych lub warunkach szczególnych, nawet jeśli nigdy nie będą uprawnieni do emerytury pomostowej. Wskazać bowiem należy na dwa stanowiska w tym zakresie zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. (sygn. akt II UK 130/11) i uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego podjęta w dniu 13 listopada 2012 r. (sygn. akt I OPS 4/12), W wyroku z dnia 22 lutego 2012 r. Sąd Najwyższy orzekł, że obowiązek składkowy wynikający z art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych dotyczy wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy czym dla zapytującego kluczowe znaczenie ma argumentacja przedstawiona przez Sąd w uzasadnieniu wyroku. Sąd argumentował bowiem, że „istotą prawa ubezpieczeń społecznych jest ścisła zależność między podleganiem ubezpieczeniu społecznemu a prawem do świadczenia z tego ubezpieczenia. Stąd obowiązek ubezpieczenia nie może dotyczyć osoby, co do której od początku wiadomo, że nigdy świadczenia nie otrzyma. Nie chodzi w tym przypadku o zasadę wzajemności składki i prawa do świadczenia w ubezpieczeniu społecznym, która nie ma charakteru absolutnego. Chodzi o konstrukcyjną cechę stosunku zobowiązaniowego ubezpieczenia społecznego, w którym obie strony są względem siebie zobowiązane. A takiej relacji obecnie nie ma przy interpretacji obowiązku składkowego wynikającego z ustawy o emeryturach pomostowych, jakiej dokonuje ZUS. Przyjęcie koncepcji, że należy odprowadzać składki za pracownika, który z tego tytułu nie uzyska żadnej korzyści, kłóci się z samą ideą ubezpieczeń społecznych i zamienia składkę w swego rodzaju daninę. Zasadą bowiem jest to, że podleganie ubezpieczeniu i odprowadzanie z tego tytułu składek musi skutkować nabyciem prawa do określonych świadczeń. Przy okazji analizy przepisów o składkach na FEP SN przypomniał, że konstytucyjna zasada należytej legislacji nie pozwala na to, aby na podstawie niejednoznacznych norm prawnych konstruować obowiązki o charakterze fiskalnym.”

Zdaniem Wnioskodawcy, Sąd Najwyższy zdecydowanie zanegował prezentowane do tej pory jednolite stanowisko ZUS, które mylnie przyjmował do tej pory pracodawca płacąc składki na FEP nawet od tych pracowników, którzy nigdy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, bo nie spełniają przesłanek ustalonych w tym zakresie w przedmiotowej ustawie. Sąd Najwyższy porównując przepisy stwierdził, że ustawodawca uznał za niepotrzebne powielanie postanowienia mówiącego o pełnym etacie. Jednak nakazując odprowadzanie składek na FEP, miał na myśli tylko tych zatrudnionych, którzy pracują w pełnym wymiarze czasu pracy i tym samym mogą spodziewać się, że dostaną emerytury pomostowe. Element „spodziewać się, że dostaną emerytury pomostowe” jest zdaniem zapytującej Spółki podstawową płaszczyzną dla interpretacji art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Zdaniem Sądu Najwyższego, przyjmowanym przez zapytującą Spółkę, jako także zdanie własne, dla interpretacji art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, należy sięgnąć do art. 3 ust. 1 i 3 oraz art. 1 ust. 1 cytowanej ustawy.

Podobnie Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale podjętej dnia 13 listopada 2012 r., która jest interpretacją art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych, uznał, że zgodnie z tym przepisem za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się tych, którzy pełnia obowiązki wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej. Są to rodzaje prac, których świadczenie w sposób należyty i niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że co prawda ustawa o emeryturach pomostowych nakazuje pracodawcom prowadzenie ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których przewidziany jest obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, niemniej jednak ewidencja, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych ma na celu jedynie ujawnienie pracowników, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (określone w załączniku nr 1 i 2 do ustawy), bez względu na to jaki jest rozmiar tych prac i czy pracownik poza pracą w tych warunkach wykonuje też prace innego rodzaju.

Najistotniejszą częścią argumentacji przedmiotowej uchwały, która potwierdza stanowisko Spółki, jest stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, że wpisanie pracownika do tego wykazu nie decyduje jeszcze o tym czy pracodawca ma obowiązek odprowadzania za niego składki na FEP, ani o przyznaniu takiemu pracownikowi emerytury pomostowej. Decyzję w tym zakresie wydają dopiero organy rentowe.

Stąd też Spółka, opierając się za zasadzie wyrażającej się związkiem pomiędzy podleganiu ubezpieczeniu emerytur pomostowych (skąd wywodzi się obowiązek pracodawcy do opłacania składek na FEP) i nabyciem prawa do określonych świadczeń, uznaje, że o ile zatrudnia obecnie pracowników prawidłowo ujętych ewidencją, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, niemniej są to pracownicy, którzy nie spełniają wszystkich przesłanek ustalonych w art. 4 cytowanej ustawy do nabycia praw do emerytury pomostowej, wówczas od tych pracowników składek nie należy odprowadzać.

W konsekwencji pracodawca, błędnie jego zdaniem, opłacał składki na FEP za pracowników, którzy nie mają i potencjalnie, ze względu na wiek, nie osiągną stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, jak i pracowników, którzy przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach o rentach z FUS, jak i pracowników, którzy spełniają warunki określone w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153 poz. 1227 z późn. zm.). Oczywistym jest, że osoby te nigdy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Stąd płacenie składek na te osoby staje się, zdaniem Spółki, daniną publiczną, która nigdy nie skonkretyzuje się dla tych osób świadczeniem w postaci emerytury pomostowej. Płacenie składek w tej sytuacji pozostaje w pełnej sprzeczności z ideą ustawy i ideą powołanego tą ustawą Funduszu, który gromadzić ma środki na wypłatę świadczeń dla tych pracowników, którzy mogą takie świadczenia potencjalnie otrzymać.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ust. 5 cytowanego przepisu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r., Zakład wydaje w formie decyzji interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie m.in. zasad obliczania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

W myśl art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2008 r. nr 237 poz. 1656 z późn. zm.) składki na Fundusz Emerytur Pomostowych opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki: urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3. Obowiązek opłacania składek na FEP za pracownika, o którym mowa w ust. 1, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac.

Stosownie do wskazanego powyżej art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Natomiast w myśl ust. 3 tegoż artykułu prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób. zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Płatnik składek jest zobowiązany opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za wszystkich pracowników spełniających powyższe warunki, w tym także za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy, bądź też ze względu na niespełnienie innych warunków zawartych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych nie nabędą w przyszłości prawa do tego świadczenia. Z treści wskazanej powyżej ustawy, w tym z odrębnego unormowania w art. 35 ust. 1 wymogów warunkujących powstanie obowiązku odprowadzania składek na FEP, wynika, ze intencją ustawodawcy było uregulowanie obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych w oderwaniu od kryteriów, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej. W konsekwencji, zawarte w przepisie art. 35 ust. 2 wyraźne odesłanie jedynie do przepisów art. 3 ust. 1 i 3 w/w ustawy definiującego pojęcie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest interpretowane w ten sposób, że w przepisie tym została zawarta autonomiczna definicja pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która swym zasięgiem obejmuje wykonywanie tego rodzaju prac zarówno w pełnym jak i niepełnym wymiarze czasu pracy, jak również w żaden sposób nie odnosi się do przesłanek wynikających z art. 4 tej ustawy.

Z powyższego wynika, że dla obowiązku opłacania za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze składki na Fundusz Emerytur Pomostowych kwestia późniejszego ustalenia prawa do świadczenia w postaci emerytury pomostowej, pozostaje bez znaczenia.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że obowiązek dokonania kwalifikacji pracy danego pracownika jako pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze spoczywa na pracodawcy, gdyż to on – zgodnie z art. 41 ust. 4 wskazanej ustawy, zobowiązany jest prowadzić ewidencję pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest obowiązek opłacania składek na FEP. Obowiązek opłacania składek na Fundusz powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez pracownika pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac. Tym samym w przypadku zaklasyfikowania przez Wnioskodawcę danego pracownika jako pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i uwzględnienia go w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, składka na Fundusz Emerytur Pomostowych powinna być opłacana.

Ponadto należy zaznaczyć, że wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. (sygn. akt II UK 130/11) na który powołuje się Wnioskodawca, dotyczy indywidualnej sprawy i nie ma mocy powszechnie obowiązującej.

Uwzględniając przedstawiony przez Wnioskodawcę stan faktyczny i obowiązujące przepisy prawne, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał za nieprawidłowe stanowisko wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 23.05.2013 r. w sprawie braku obowiązku opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych od wynagrodzeń pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którzy ze względu na niespełnienie ustawowych przesłanek nie nabędą w przyszłości prawa do emerytury pomostowej

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

źródło: https://bip.zus.pl