Interpretacja ZUS Oddział w Lublinie z 16-10-2019 r. – WPI/200000/43/947/2019

Jakie są zasady podlegania ubezpieczeniom w ZUS obywateli Ukrainy, Białorusi, Mołdawii i Gruzji, z którymi polski podmiot zawarł umowy zlecenia wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej?

UZASADNIENIE

W dniu 04 października 2019 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów złożony przez przedsiębiorcę: (…)        na podstawie art. 34 Prawo przedsiębiorców w sprawie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przez osoby z którymi Wnioskodawca zawarł umowy zlecenia wykonywane na terenie RP będące obywatelami Ukrainy, Białorusi, Mołdawii i Gruzji, których pobyt na terenie RP nie ma charakteru stałego.

Opis stanu faktycznego:

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (…) z siedzibą w (…). Ww. spółka jest agencją pracy tymczasowej, legitymującą się pozwoleniem na prowadzenie agencji pracy na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. W celu świadczenia usług, wnioskodawca zatrudnia na podstawie umowy zlecenia osoby narodowości ukraińskiej, niebędące obywatelami Polski ani państw trzecich, będących członkami Unii Europejskiej oraz obywateli Białorusi, Mołdawii i Gruzji. Pobyt zatrudnianych pracowników na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma charakter przejściowy, albowiem osoby te nie przebywają z zamiarem stałego pobytu, tj. nie posiadają zezwolenia na pobyt stały. Większość zleceniobiorców przyjeżdża do Polsku w ramach ruchu bezwizowego i przebywa na terenie Polski maksymalnie 90 dni. Po wykonaniu określonej pracy – ww. osoby kończą zatrudnienie w spółce i wracają do swojego kraju. Ani ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, ani umowa pomiędzy Polską a Ukrainą, Polską a Białorusią oraz Polską a Mołdawią o zabezpieczeniu społecznym, nie regulują kwestii podlegania ubezpieczeniu społecznemu pracownika świadczącego pracę na terytorium drugiej strony, w sytuacji, gdy jego pobyt nie ma charakteru stałego.

Własne stanowisko wnioskodawcy w sprawie.

Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej w niniejszej sprawie dotyczy ustalenia, czy cudzoziemcy zatrudnieni przez polskiego przedsiębiorcę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zlecenia, których pobyt na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego – podlegają z mocy art. 6 ust. 1 pkt 4 Ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, czy też wobec takich osób znajduje zastosowanie art. 5 ust. 2 ustawy systemowej.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej: obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami” oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4 (osoby te nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.). Przepis art. 5 ust. 2 ustawy systemowej stanowi, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Wnioskodawca wskazuje, że w jego opinii – przepis art. 5 ust. 2 Ustawy systemowej powinien być odczytywany w ten sposób, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie dwie odrębne kategorie osób:

• obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego;
• obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w placówkach wymienionych w drugim członie tego przepisu, czyli w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych.

2007 roku, sygn. akt I UK 225/06, wyroku z dnia 28 maja 2008 roku, sygn. akt. I UK 303/07 oraz z dnia 6 stycznia 2009 roku, sygn. akt II UK 116/08, z dnia 16 czerwca 2011 roku, sygn. akt III UK 215/10. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 czerwca 2011 roku, sygn. akt III UK 215/10: użycie w treści przepisu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej spójnika „i” stanowi koniunkcję (złączenie) dwóch zdań odnoszących się do niezależnych od siebie dwóch kategorii określonych w nim osób niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (tych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i tych, które są zatrudnione w wymienionych placówkach niezależnie od charakteru pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej). Z powyższego wynika, że zakresem podmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile ich pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego.

Reasumując, jeżeli w omawianym zakresie brak jest umów międzynarodowych z państwem, którego obywatelstwo posiadają zatrudnieni cudzoziemcy, niebędący obywatelami państw członkowskich UE, które regulowałyby zagadnienie podlegania ubezpieczeniom społecznym w odmienny sposób – to ww. cudzoziemcy nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczenia społecznego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w przedstawionym przez wnioskodawcę stanie faktycznym.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia, co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). W myśl ustępu 5 powołanego powyżej artykułu udzielenie interpretacji indywidualnej następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jednocześnie stosownie do art. 83d ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje interpretacje indywidualne, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zaznaczyć należy przy tym, że w drodze niniejszej decyzji Zakład dokonuje jedynie oceny stanowiska Przedsiębiorcy w zakresie przedstawionej przez niego interpretacji przepisów. Ocena stanowiska Wnioskodawcy, dokonywana pod kątem prawidłowości zaprezentowanej przez Przedsiębiorcę wykładni przepisu prawa, czyniona jest w oparciu o kompletny opis stanu faktycznego zawarty w treści wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej. Podkreślenia przy tym wymaga fakt, iż rozpoznając wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej Zakład nie prowadzi postępowania wyjaśniającego, w szczególności nie przeprowadza postępowania dowodowego. Granice sprawy rozpatrywanej na podstawie złożonego wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, jak zauważono wyżej, zakreślają jedynie ramy zaprezentowanego opisu zdarzenia przyszłego/stanu faktycznego. Wydając interpretację indywidualną Zakład przyjmuje więc jako prawdziwe złożone przez Wnioskodawcę oświadczenia, zwracając jednocześnie uwagę na fakt, iż wiążący charakter niniejszej decyzji ograniczony został jedynie do opisu stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jego zaistnienia. Ryzyko podania nieprawdziwych informacji w opisie stanu faktycznego bądź też poczynienie przez terenowe jednostki organizacyjne Zakładu, np. w toku prowadzonego postępowania lub w toku czynności kontrolnych, ustaleń odmiennych od tych zaprezentowanych przez Wnioskodawcę obciąża jedynie Przedsiębiorcę.

Zagadnienia dotyczące podlegania ubezpieczeniom społecznym i opłacania składek na te ubezpieczenia regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 2 przywołanej ustawy osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej wykonują pracą na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Zgodnie z art. 11 ust. 1 powołanej ustawy zleceniobiorcy mogą podlegać ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie, na swój wniosek.

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie uzależniają objęcia ubezpieczeniami społecznymi od posiadanego obywatelstwa, miejsca zamieszkania czy pobytu, jak również od tego przez jaki czas praca jest świadczona, natomiast istotny jest fakt zawarcia z polskim podmiotem (pracodawcą) umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń społecznych oraz wykonywanie pracy w ramach takiej umowy na obszarze Polski.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Wymienione przesłanki powinny być spełnione łącznie tzn. osoba jest cudzoziemcem, jej pobyt w Polsce nie może mieć charakteru stałego i jest zatrudniona w obcym przedstawicielstwie dyplomatycznym, urzędzie konsularnym, misji, misji specjalnej lub instytucji międzynarodowej.

We wniosku z dnia 04 października 2019 r. Wnioskodawca wskazał, że w celu świadczenia usług zatrudnia na podstawie umowy zlecenia osoby narodowości ukraińskiej, niebędące obywatelami Polski ani państw trzecich, będących członkami Unii Europejskiej oraz obywateli Białorusi, Mołdawii i Gruzji. Wnioskodawca wskazał, ze pobyt zatrudnianych pracowników na terytorium RP ma charakter przejściowy albowiem te osoby nie przebywają z zamiarem stałego pobytu tj. nie posiadają zezwolenia na pobyt stały. Większość z zatrudnionych zleceniobiorców przyjeżdża do Polski w ramach tzw. ruchu bezwizowego i przebywa na terenie Polski maksymalnie 90 dni. Po wykonaniu określonej pracy osoby kończą zatrudnienie u Wnioskodawcy i wracają do swojego kraju. W ocenie Wnioskodawcy osoby te nie podlegają ubezpieczeniom społecznym wynikającym z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w przedstawionym przez Wnioskodawcę stanie faktycznym bowiem ich pobyt nie ma charakteru stałego.

Zatem, nie sposób zgodzić się z argumentacją Wnioskodawcy, iż już spełnienie przez cudzoziemca jednego wymogu w postaci braku stałego pobytu na terytorium Polski miałoby być wystarczającą przesłanką do zwolnienia takiej osoby z podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Zawarcie przez osobę fizyczną z polskim podmiotem umowy rodzącej obowiązek ubezpieczeń społecznych na mocy art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i wykonywanie tej umowy na terytorium Polski jest przesłanką do uznania takiej umowy za tytuł do tych ubezpieczeń. Sam fakt zawarcia jej z cudzoziemcem, który nie posiada karty stałego pobytu, nie może zaś przesądzać o uznaniu, że spełnione zostały przesłanki zawarte w art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z brzmienia art. 5 ust. 2 wskazanej ustawy wynika, że wskazane w nim warunki należy interpretować łącznie. Ponadto dla stwierdzenia czy cudzoziemiec podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym istotne jest istnienie tytułu do podlegania ubezpieczeniom, a nie sam czas trwania jego pobytu w Polsce.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 12 lipca 2017 r. (sygn. akt II UK 295/16) „termin „nie podlegają ubezpieczeniom społecznym obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego”, należy dekodować w powiązaniu z systemem ubezpieczenia społecznego, a nie przez odwoływanie się do przepisów o charakterze meldunkowym, ilościowym (…) punktem odniesienia dla wyjaśnienia kwestii, czy pobyt cudzoziemca nie ma charakteru stałego, jest wymieniony w tym przepisie obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym. Skoro ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, to podlegają im także obywatele państw obcych, którzy podejmują działalność stanowiącą podstawę objęcia ich obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym. (…) Stały pobyt to pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie realizacji podstawy ubezpieczenia, przy czym nie ma większego znaczenia okoliczność dotycząca, jaką administracyjną gwarancję prowadzenia działalności lub zapewnienie pobytu miał w Polsce obywatel państwa obcego. (…) O tym, czy dany pobyt ma charakter stały nie decyduje więc stały pobyt w sensie „długotrwałości stałości pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej”, albowiem w takim wypadku wyłączeniu z ubezpieczeń społecznych podlegaliby ci cudzoziemcy, których pobyt nie ma „takich cech”, choć spełnialiby warunki podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (…).” Podobnie w kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców wykonujących m.in. umowy zlecenia wypowiedział się Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyrokach z dnia 13 grudnia 2016 r. (sygn. akt III AUa 1250/16) i z dnia 20 grudnia 2016 r. (sygn. akt III AUa 1249/16).

Ponadto dokonując analizy zagadnienia przedstawionego przez Wnioskodawcę nie sposób pominąć umowy międzynarodowej regulującej kwestię zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z umową z dnia 18 maja 2012 r. pomiędzy Rzeczypospolita Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym, obywatele jednego z Państwa podlegają obowiązkom i korzystają z uprawnień wynikających z ustawodawstwa drugiego z Państw na tych samych warunkach co obywatele tego Państwa. Osoby, do których stosuje się ww. umowę podlegają ustawodawstwu tego Państwa, na terytorium którego wykonują pracę. Powołana powyżej umowa zawiera zasadę stosowania ustawodawstwa miejsca wykonywania pracy a jednocześnie nie przewiduje możliwości niepodlegania ubezpieczeniom społecznym w miejscu wykonywania pracy z uwagi na okres pobytu na terytorium Polski.

Obowiązuje również Umowa między Rzeczypospolita Polską a Republika Mołdawii o ubezpieczeniu społecznym podpisana w dniu 9 września 2013 r. (Dz. U. z 2014 poz. 1460). Umowa powyższa w art. 4 wprowadza zasadę równego traktowania która stanowi iż osoby do których stosuje się niniejsza Umowę korzystają z tych samych praw i podlegają tym samym obowiązkom na mocy ustawodawstwa każdej umawiającej się Strony co jej obywatele. W myśl art. 7 jeżeli Umowa nie stanowi inaczej: 1. Osoba zatrudniona na terytorium jednej z Umawiających się stron podlega w odniesieniu do tego zatrudnienia ustawodawstwu tej Umawiającej się strony, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium drugiej Umawiającej się Strony.

W dniu 13 lutego 2019r. podpisano Umowę o zabezpieczeniu społecznym z Białorusią.

Wskazana umowa nie została na dzień wydania decyzji ratyfikowana.

Powołane umowy międzynarodowe potwierdzają zasadę podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osoby wykonujące pracę na terytorium jednej z Umawiających się Stron, nawet w sytuacji, jeżeli osoby zamieszkują na terytorium drugiej Umawiającej się Strony.

Wobec powyższego, w przedstawionym przez Wnioskodawcę stanie faktycznym art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie znajduje zastosowania, a opisane osoby wykonujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej umowy zlecenia zawarte z Wnioskodawcą podlegają ubezpieczeniom społecznym na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W konsekwencji, stanowisko Wnioskodawcy w zakresie przedstawionym w sentencji niniejszej decyzji uznać należy za nieprawidłowe.

źródło: https://bip.zus.pl

Wytłuszczenia dokonane przez redakcję