W związku z interpelacją nr 31928 złożoną przez Panią Poseł Martę Kubiak w sprawie przepisów prawnych chroniących dzieci, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Na wstępie pragnę podkreślić, iż zgodnie z art. 65 ust. 3 Konstytucji RP stałe zatrudnianie dzieci w wieku do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.
Zasadniczy zakaz pracy dzieci wynika również z norm prawa unijnego i międzynarodowego, w szczególności z art. 32 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, zgodnie z którym praca dzieci jest zakazana. Minimalny wiek dopuszczenia do pracy nie może być niższy niż minimalny wiek zakończenia obowiązku szkolnego, bez uszczerbku dla uregulowań bardziej korzystnych dla młodocianych i z wyjątkiem ograniczonych odstępstw. Natomiast Konwencja nr 138 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca najniższego wieku dopuszczenia do zatrudnienia przyjęta w Genewie dnia 26 czerwca 1973 r. (ratyfikowana przez Polskę w 1978 r., Dz.U.78.12.53) stanowi, że każdy Członek MOP, który ratyfikuje niniejszą konwencję, określi w oświadczeniu załączonym do swojej ratyfikacji najniższy wiek dopuszczenia do zatrudnienia lub pracy na swym terytorium i w środkach transportu zarejestrowanych na jego terytorium. Żadna osoba mająca wiek niższy od tego najniższego wieku nie będzie dopuszczona do zatrudnienia lub pracy w jakimkolwiek zawodzie. Najniższy wiek nie będzie niższy niż wiek, w którym ustaje obowiązek szkolny, a w każdym wypadku nie niższy niż piętnaście lat (art. 2 ust. 1 i 3).
Niezależnie od powyższego warto zauważyć, że przepisy Kodeksu pracy odrębnie regulują zatrudnianie pracowników młodocianych oraz wykonywanie – na podstawie umów cywilnoprawnych – pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dzieci do ukończenia przez nie 16 roku życia.
Zgodnie z art. 190 § 1 K. p. młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Młodociani mogą być zatrudniani w celu przygotowania zawodowego bądź w innym celu niż przygotowanie zawodowe – na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich. Praca lekka nie może natomiast powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego (art. 2001 § 2 K. p.). Norma ochronna w zakresie maksymalnej liczby godzin pracy lekkiej wykonywanej w czasie odbywania zajęć szkolnych, a także w okresie ferii szkolnych została szczegółowo uregulowana w art. 2002 K. p.
Kodeks pracy gwarantuje pracownikom młodocianym szereg szczególnych uprawnień pracowniczych, mających na celu ich ochronę, m. in. w zakresie czasu pracy, urlopu wypoczynkowego czy ochrony zdrowia. Szczególna ochrona zdrowia pracownika młodocianego w związku z wykonywaną pracą wyraża się w zakazie zatrudniania przy niektórych pracach, uznanych za szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia fizycznego lub psychicznego młodocianego. Aktualny wykaz prac wzbronionych młodocianym jest zawarty w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia bezwzględnie wzbronione jest zatrudnianie młodocianych m.in. przy pracach związanych z obsługą ciągników i maszyn samojezdnych, bezpośrednią obsługą młockarni, sieczkarni i innych maszyn rolniczych oraz koszenie kosą, przy pracach związanych z ubojem i obróbką poubojową zwierząt, przy pracach związanych z kontaktem ze zwierzętami dzikimi lub jadowitymi, obsługą buhajów, ogierów, knurów i tryków oraz wywozem obornika i gnojowic, przy pracach pokojowych w domach wczasowych i turystycznych, pensjonatach i hotelach, przy pracach związanych z obsługą zakładów kąpielowych i łaźni, przy pracach związanych z produkcją, sprzedażą i reklamą wyrobów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych, przy pracach w nadmiernym hałasie – powyżej wartości określonych w rozporządzeniu. Tak więc, na przykład w rolnictwie lub hotelarstwie i gastronomii, mogą być zatrudniane osoby mające nie mniej niż 15 lat, przy czym ich praca jest ograniczona do wykonywania lekkich prac na zasadach ściśle określonych w przepisach Kodeksu pracy oraz rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Stosownie natomiast do brzmienia art. 3045 § 1 K. p. wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.
Wydanie przez właściwego inspektora pracy zezwolenia na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych jest możliwe jedynie po przedstawieniu pisemnej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka, opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącej braku przeciwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych, orzeczenia lekarza stwierdzającego brak przeciwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych oraz jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu – opinii dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącej możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.
W przedmiotowym zezwoleniu, oprócz danych osobowych dziecka i jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna oraz oznaczenia podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową, określa się także rodzaj pracy lub innych zajęć zarobkowych, które może wykonywać dziecko, dopuszczalny okres wykonywania pracy lub ww. zajęć, dopuszczalny dobowy wymiar czasu pracy lub zajęć, a także wskazuje się inne niezbędne ustalenia, wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko.
Właściwy inspektor pracy odmawia wydania przedmiotowego zezwolenia w przypadku gdy wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych w ww. zakresie powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego lub zagraża wypełnianiu obowiązku szkolnego przez dziecko.
Natomiast inspektor pracy cofa wydane zezwolenie z urzędu, jeżeli stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu, a także na wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka.
Jednocześnie pragnę poinformować, iż w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie są obecnie prowadzone ani planowane prace legislacyjne w zakresie wskazanym w wystąpieniu.
źródło: http://www.sejm.gov.pl/
Wytłuszczenia dokonane przez redakcję