Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 16-01-2019 r. – III AUa 671/18

Zaliczenie okresu służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 czerwca 2018 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 18 grudnia 2017 r. i ustali Z. R. prawo do emerytury od dnia (…).

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Ubezpieczony Z. R. w dniu (…) ukończył 60-ty rok życia. W dniu(…)wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Na podstawie przedłożonych do wniosku dokumentów organ rentowy ustalił, że na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udowodnił staż ubezpieczeniowy, uzupełniony pracą w rolnictwie, w wymiarze 25 lat. Organ rentowy stwierdził, iż ubezpieczony przepracował w szczególnych warunkach 13 lat, 4 miesiące i 2 dni. Do tego stażu ZUS nie zaliczył okresu odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej. Dlatego też zaskarżoną decyzją z 18 grudnia 2017 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania emerytury.

W okresie od 9 lipca 1975 r. do 30 września 1990 r. ubezpieczony pracował w (…) sp. z o.o. w W. i stale oraz w pełnym wymiarze wykonywał pracę operatora – maszynisty koparek i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych, co jest uznawane za pracę w warunkach szczególnych.

W międzyczasie, tj. od (…) do (…) ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. Z powodu wprowadzenia stanu wojennego, służba ta została wydłużona.

Po odbyciu służby, przed upływem 30 dni od jej zakończenia ubezpieczony zgłosił się do pracodawcy i w dniu (…) wykonał badania lekarskie, w których nie stwierdzono przeciwwskazań do pracy na wysokości. W dniu 27 kwietnia 1982 r. przystąpił do wykonywania pracy na stanowisku operatora koparki i pracę te wykonywał nieprzerwanie do końca zatrudnienia w (…).

Ubezpieczony w dniu(…) wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie Z. R. podlegało uwzględnieniu.

Sąd wskazał, żez zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 wyżej wymienionej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn oraz osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy, a także nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Wskazał także, że zgodnie z § 3 i § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury w ww. wieku, jeżeli ukończył wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, tj. co najmniej 25 lat w przypadku mężczyzny a w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Ponadto zgodnie z § 2 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Sąd podniósł że w okresie od (…) do (…) (2 lata i 5 miesięcy) ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. Służba ta, z powodu wprowadzenia stanu wojennego, została wydłużona. Odbywanie zasadniczej służby wojskowej przedzieliło pracę ubezpieczonego w warunkach szczególnych, tj. zatrudnienie jako operatora koparki.

Sąd wskazał, że pierwotnie zaliczanie okresu służby wojskowej kształtował przepis art. 108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. z 1967 r. Nr 44, poz. 220) wespół z § 2 ust. 1 i § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. z 1968 r. Nr 44, poz. 318). Z przywołanego przepisu ustawy wynikało, iż czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Z kolei normy zawarte w przywołanym rozporządzeniu stanowiły, że jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby żołnierz zgłosi powrót do zakładu pracy, to żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. była nowelizowana. Istotne zmiany nastąpiły od dnia 6 sierpnia 1979 r., kiedy to wprowadzono nową numerację części artykułów a także pojawiło się nowe brzmienie niektórych przepisów. W ten sposób norma regulująca zaliczenie okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień związanych z zatrudnieniem (takie brzmienie obowiązywało do 1 stycznia 1975 r.) lub odpowiednio uprawnień wynikających z przepisów szczególnych (treść od 1 stycznia 1975 r.) została przeniesiona z art. 108 ust. 1 do art. 120 ust. 1. ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Sąd przywołał uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 2013 r. II UZP 6/13. W uzasadnieniu tej uchwały zawarto argumentację na rzecz stanowiska, iż okres od 1 września 1979 r. podlega zaliczeniu, w myśl art. 120 ust. 1 i ust. 3, do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym pracownik podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z kodeksu pracy oraz z przepisów szczególnych. Przepis ten bowiem został usunięty z obrotu prawnego dopiero z dniem 21 października 2005 r., tj. na skutek wejścia w życie art. 1 pkt 39 ustawy z 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz zmianie ustawy o służbie zastępczej (Dz.U. Nr 180, poz. 1496). Zdanie Sądu podobną ocenę prawną wyraził Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 8 czerwca 2017 r. III AUa 1341/16. W uzasadnieniu wyroku wskazano, iż przepis art. 120 ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL nie wprowadził żadnej istotnej zmiany w sytuacji wliczania do uprawnień pracowniczych okresu służby wojskowej po dniu 31 sierpnia 1979 r.

W tej sytuacji Sąd przyjął, iż odbywanie zasadniczej służby wojskowej po 1 września 1979 r. może być zakwalifikowane jako okres pracy w warunkach szczególnych o ile spełnione zostaną warunki określone w art. 120 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL.

W realiach niniejszej sprawy ubezpieczony zgłosił się do pracodawcy w celu podjęcia pracy przed upływem, wyrażonego w art. 120 ust. 1 powyższej ustawy, 30-dniowego terminu od zwolnienia od służby wojskowej. Bezsprzecznie, (…) (zwolnienie ze służby nastąpiło w dniu(…).) ubezpieczony poddany został badaniom lekarskim podjętym m.in. w celu wykrycia przeciwskazań do pracy na wysokości (stosowny wpis w legitymacji ubezpieczeniowej). W tej sytuacji uzasadnione jest stwierdzenie, że ubezpieczony zgłosił się do pracodawcy w celu podjęcia pracy przed upływem 30 dni od zwolnienia z czynnej służby wojskowej i w pierwszej kolejności został skierowany na badania lekarskie będące warunkiem dopuszczenia do wykonywania pracy na stanowisku operatora koparki. W tych okolicznościach Sąd stwierdził, że ubezpieczony spełnił wyrażony w art. 120 ust. 1 omawianej ustawy warunek podjęcia pracy w 30-dniowym terminie liczonym od zwolnienia ze służby.

W ocenie Sądu zaliczenie okresu odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej w okresie od (…) do (…) (tj. 2 lata i 5 miesięcy) do stażu pracy w warunkach szczególnych powoduje, iż suma powyższego okresu z ustalonym przez organ rentowy stażem w wymiarze 13 lat, 4 miesiące i 2 dni wynosi łącznie ponad 15 lat.

W konsekwencji ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się ponad 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Mając to na uwadze, Sąd podstawie art. 477¹⁴ § 2 KPC zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił prawo Z. R. do emerytury od (…), tj. od dnia, w którym spełnił ostatni z warunków nabycia prawa do emerytury. W tym dniu bowiem ubezpieczony wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Z wyrokiem tym nie zgodził się organ rentowy. Wniósł apelację. Zaskarżył wyrok w całości zarzucając naruszenie art. 184 ust. 11 pkt 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez ich błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie i ustalenie prawa o emerytury osobie nie spełniającej przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy nie naruszył art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach u rentach z FUS.

Sąd Apelacyjny podziela utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych pogląd, że do pracy w szczególnych warunkach dolicza się służbę wojskowa o ile przed i po odbyciu zasadniczej służby wojskowej wykonywana jest praca tego rodzaju a pracownik w ustawowym terminie najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia zgłosi swój powrót do tego zatrudnienia.

Jak ustalił Sąd I instancji wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową w okresie od(…) do (…). Zarówno przed rozpoczęciem odbywania służby wojskowej jak i po jej zakończeniu świadczył pracę w szczególnych warunkach jako operator – maszynista koparek i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych.

W myśl z art. 120 ust. 1 ww. ustawy w brzmieniu obowiązującym od 6 lipca 1979 r. pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych.

Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że wnioskodawca po zakończeniu służby wojskowej z dniem (…) ponownie podjął zatrudnienie. Spełnił zatem przesłankę ponownego podjęcia zatrudnienia w terminie 30 dni od zakończenia służby wojskowej.

Stosownie do uchwały SN z z dnia 16 października 2013 r. III UZP 6/13 Czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się – na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Uchwała ta dotyczyła obowiązywania art. 108 ust. 1 w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974 r. Wynikało to z faktu, że Sąd Najwyższy zajmował się jedynie okresem służby odbywanej w latach 1971-1973.

Zawarte w art. 120 ust. 1 stwierdzenie, że okres służby wlicza się do okresu pracy w zakładzie pracy z zakresie wszelkich uprawnień wynikających z kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych stanowi podstawę do wykładni, zgodnie z którą okres służby na zasadzie fikcji prawnej winien być traktowany jak okres zatrudnienia. W przypadku wnioskodawcy jako okres pracy w szczególnych warunkach. Konsekwencją tego jest powinność uwzględnienia tego okresu także przy ustalaniu uprawnień emerytalnych pracownika, które przepisy wiążą z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych.

Do takiego wniosku prowadzi także wykładnia systemowa i celowościowa. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 19 maja 2016 r. II UK 275/15, wykładnia przepisów ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej skłania do konkluzji, że wolą ustawodawcy było takie ukształtowanie warunków zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego żołnierza rezerwy odbywającego obligatoryjną (pod groźbą kary) służbę wojskową lub ćwiczenia wojskowe, aby nie poniósł on negatywnych konsekwencji pracowniczych lub emerytalno-rentowych. Nie jest bowiem dopuszczalne jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny (wyr k SN z 18 kwietnia 2018 r. III UK 57/17).

W świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych apelacja organu rentowego nie jest zasadna.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 KPC orzekł jak w sentencji.

źródło: http://orzeczenia.lublin.sa.gov.pl/