(…) zgodnie z przepisami art. 232 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. 1996 nr 60 poz. 279 z późn. zm.).
Natomiast decyzje dotyczące wprowadzenia u pracodawcy innych niż przewiduje Kodeks pracy świadczeń związanych z pracą i warunków ich przyznawania, w tym dofinansowania kosztów wyżywienia pracowników, mogą być podejmowane dobrowolnie na poziomie pracodawcy. Zgodnie bowiem z art. 771 oraz art. 772 Kodeksu pracy, warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą są przedmiotem regulacji wprowadzanych do układów zbiorowych pracy lub w regulaminach wynagradzania. Oznacza to, że możliwość korzystania przez pracowników z różnego rodzaju świadczeń pozapłacowych, w tym z dofinansowania do wyżywienia pracowników, wynika z przyjętej i prowadzonej przez danego pracodawcę polityki zatrudnienia, z uwzględnieniem jego możliwości finansowych.
(…) kwestia finansowania przez pracodawców świadczeń związanych ze zbiorowym żywieniem pracowników nie jest objęta zakresem działalności socjalnej finansowanej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, tworzonego na podstawie ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. 2023 poz. 998), dalej „ustawa o zfśs“. Ustawowa działalność socjalna nie obejmuje bowiem wydatków pracodawcy na cele tzw. bytowe, do których zalicza się np. wyżywienie, opiekę zdrowotną, dojazdy do pracy oraz zakwaterowanie pracowników. Oznacza to, że wydatki pracodawcy związane z systemowym organizowaniem i prowadzeniem zbiorowego żywienia pracowników – czy to w formie prowadzenia przyzakładowych stołówek, czy to w formie cateringu, zakupu znaków legitymacyjnych (bonów, talonów, kuponów) lub kart przedpłaconych uprawniających wszystkich pracowników do nabywania posiłków lub artykułów żywnościowych – nie podlegają finansowaniu z zfśs.
(…) zgodnie z zasadą zawartą w art. 16 Kodeksu pracy, będącą wyrazem społecznej funkcji zakładu pracy, pracodawca stosownie do możliwości i warunków zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników. Realizacji tej zasady służą m.in. rozwiązania prawne przyjęte w ww. ustawie z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych przewidujące tworzenie przez pracodawców specjalnego funduszu obciążającego koszty działalności pracodawcy – zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub wypłacanie pracownikom świadczenia urlopowego – z uwzględnieniem zróżnicowanych warunków i możliwości pracodawców.
Przeznaczenie i zasady gospodarowania zakładowym funduszem świadczeń socjalnych reguluje powołana wyżej ustawa o zfśs. Fundusz jest przeznaczony na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.
Działalność socjalna finansowana przez pracodawcę z funduszu obejmuje enumeratywnie określony w art. 2 pkt 1 ustawy o zfśs wykaz rodzajów działalności i form świadczeń, przy czym warto zauważyć, iż ze względu na pomocowy, a zatem odmienny od płacowego charakter, działalność socjalna co do zasady dotyczy pozazawodowych potrzeb pracowników i ich rodzin w zakresie kosztów nabywania usług wypoczynkowych, sportowo-rekreacyjnych, kulturalno-oświatowych, usług opieki nad małymi dziećmi w żłobkach, przedszkolach i innych formach instytucjonalnej opieki nad małymi dziećmi, pomocy zwrotnej (w formie pożyczki) lub bezzwrotnej na cele mieszkaniowe. Definicja działalności socjalnej obejmuje także udzielanie nieograniczonej celowo pomocy materialnej – tzw. zapomóg, w formie finansowej lub rzeczowej, pozwalającej zaspokajać pojawiające się potrzeby zasadniczo w każdej sferze życia pracownika i jego rodziny oraz innych osób uprawnionych na korzystania z zfśs. Dotyczy to także przyznawania pomocy w przypadku bieżących trudności życiowych wynikających z trudnej sytuacji dochodowej pracownika i jego rodziny.
W praktyce pomoc materialna w formie finansowej jest stosowana w przypadku przyznawania dopłat z zfśs do kosztów nabywania przez pracowników usług wypoczynkowych, usług opieki nad małymi dziećmi w żłobkach, przedszkolach, klubach dziecięcych, itp., pomocy materialnej dla pracowników organizujących wypoczynek we własnym zakresie (tzw. wczasów pod gruszą), a przede wszystkim zapomóg wypłacanych w najtrudniejszych sytuacjach życiowych (zdarzenia losowe, długotrwała choroba, śmierć) oraz zapomóg związanych z realizacją bieżących wydatków np. powiązanych z kosztami utrzymania i ponoszenia opłat mieszkaniowych.
Podkreślenia wymaga, iż w odróżnieniu od świadczeń płacowych świadczenia przyznawane z zfśs mają charakter zindywidualizowanej pomocy socjalnej, gdyż zgodnie z generalną zasadą, zawartą w art. 8 ust. 1, ich przyznawanie oraz wysokość uzależnia się od ustalanej łącznie sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej. Z obowiązku stosowania tej zasady wynika uznaniowy charakter świadczeń socjalnych.
Równocześnie należy podkreślić, iż fundusz świadczeń socjalnych jest funduszem zakładowym. Oznacza to, że szczegółowe zasady wydatkowania jego środków, uwzględniające ustawowe przeznaczenie funduszu, stan środków socjalnych utworzonych przez pracodawcę oraz potrzeby socjalne osób uprawnionych do korzystania z funduszu (wyznaczane ich sytuacją życiową rodziną i materialną) są przedmiotem regulaminu uzgodnionego ze związkami zawodowymi, a gdy one nie działają – z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów (art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs). W związku z tym, to na poziomie konkretnego pracodawcy następuje uszczegółowienie wydatkowania środków socjalnych w drodze przyjętych ustaleń zakładowych stron dialogu społecznego. Dotyczy to także wyboru form udzielanych świadczeń, adekwatnych do ich rodzaju i potrzeb osób ubiegających się o ich przyznanie.
W obowiązującym systemie prawa nadzór i kontrola nad prawidłowością stosowania przez pracodawców przepisów prawa pracy, w tym ustawy o zfśs, należy do zadań uprawnionych organów odrębnej w zakresie swojego działania, podległej Sejmowi RP, Państwowej Inspekcji Pracy.
źródło: http://www.sejm.gov.pl/
Wytłuszczenia dokonane przez redakcję