W związku z otrzymaną w dniu 10 października br. interpelacją Pani Poseł Haliny Szydełko, znak: K8INT33830, w sprawie przedsiębiorców zagrożonych upadłością w związku ze skutkami tzw. afery outsourcingowej – uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Z ustaleń ZUS wynika, że Spółki[1] oferujące usługi tzw. „outsourcingu pracowniczego”, zwane dalej „Grupą Spółek” przedstawiały kontrahentom ofertę współpracy, jako podmioty posiadające doświadczenie w pracy tymczasowej, outsourcingu i doradztwie personalnym. Oferta zawierała propozycję obniżenia kosztów pracy z uwagi na „dotacje na składki ZUS i podatek” (do 40% zniżki na składki i podatki).
Propozycja kierowana była do pracodawców, a jej wdrożenie miało się odbywać w trybie art. 231 ustawy – Kodeks pracy[2]. Przedsiębiorcy, po zawarciu umów i porozumień z tymi Spółkami, przekazywali do ZUS dokumenty wyrejestrowujące pracowników z ubezpieczeń, natomiast podmioty z Grupy Spółek zgłaszały te osoby do ubezpieczeń społecznych jako swoich pracowników oraz przekazywały za nie dokumenty rozliczeniowe. Dokumenty wyrejestrowujące z ubezpieczeń oraz zgłoszenia do ubezpieczeń trafiały do różnych placówek ZUS w różnym czasie i w różnej skali.
W połowie 2012 r. nie była jeszcze szeroko znana w ZUS praktyka tzw. „outsourcingu pracowniczego”, a samo przejęcie pracowników w trybie art. 231 ustawy – Kodeks pracy nie było przesłanką do stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie ubezpieczeń społecznych. Powyższe jedynie w połączeniu z innymi przesłankami (np. reklamacjami ubezpieczonych), stanowić mogło podstawę do przeprowadzenia postępowań wyjaśniających lub kontrolnych. Dlatego też, w stosunku do firm oferujących usługi tzw. „outsourcingu pracowniczego” ZUS podejmował przewidziane prawem działania tak, jak wobec każdego płatnika składek posiadającego zaległości, zmierzające do odzyskania należności oraz ograniczenia dalszego ich powstawania. Ponadto, na podstawie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych[3], ZUS przeprowadzał postępowania wyjaśniające i kontrole zmierzające do ustalenia prawidłowych danych figurujących na kontach płatników składek i ubezpieczonych.
Jednoznacznej oceny mechanizmu tzw. „outsourcingu pracowniczego” dokonał Zastępca Okręgowego Inspektora Pracy we Wrocławiu w opinii z dnia 22 lutego 2013 r. uznając, że jest on w przypadku Royal sp. z o.o. niezgodny z art. 231 ustawy – Kodeks pracy. Wskazania Zastępcy Okręgowego Inspektora Pracy na powiązania z innymi Spółkami, pozwoliły ZUS na pełne wyjaśnienie stanu faktycznego analizowanego w toku prowadzonych postępowań i jego właściwą ocenę. Do tego czasu firmy oferujące usługi tzw. „outsourcingu pracowniczego” były traktowane przez ZUS jako płatnicy składek, dlatego ZUS zobowiązany był podejmować w stosunku do tych firm przewidziane prawem działania mające na celu odzyskanie należności z tytułu składek. Działania te były głównie ukierunkowane na: prowadzenie egzekucji administracyjnej, kierowanie do prokuratury zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, kierowanie wniosków o ogłoszenie upadłości, próby przeprowadzenia kontroli u płatników składek, skierowanie do Marszałka Województwa Dolnośląskiego wniosku o przeprowadzenie kontroli agencji zatrudnienia.
Uzyskanie opinii Zastępcy Okręgowego Inspektora Pracy we Wrocławiu dostarczyło niezbędnych informacji i było podstawą do podjęcia dalszych działań przez ZUS.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, a ZUS ma obowiązek zapewnić jednolitość prowadzonych postępowań. W tym celu w lipcu 2013 r. Centrala ZUS skierowała do oddziałów ZUS wytyczne w zakresie prowadzenia postępowań wyjaśniających na tle tzw. „outsourcingu pracowniczego”. W wytycznych poinformowano, że wydanie decyzji poprzedzone musi być stosownym postępowaniem wyjaśniającym.
Problematyka i geneza problemów grupy płatników składek wynikających ze skorzystania przez nich w przeszłości z tzw. „outsourcingu pracowniczego” oferowanego przez nieuczciwych kontrahentów była od 2013 r. przedmiotem licznych spotkań inicjowanych i organizowanych przez Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z udziałem przedstawicieli zainteresowanych środowisk przedsiębiorców oraz przedstawicieli ZUS i Państwowej Inspekcji Pracy, która zajmuje się kontrolą prawidłowości zatrudnienia pracowników w ramach zasad wynikających z przepisów Kodeksu pracy. Opisywana problematyka była także przedmiotem zainteresowania i spotkań w komisjach sejmowych – m.in. Komisji ds. Kontroli Państwa.
Powyższa problematyka była również przedmiotem licznych wyjaśnień i odpowiedzi, kierowanych zarówno do Parlamentarzystów jak i do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, a także bezpośrednio do zainteresowanych płatników składek.
Zgodnie z informacjami udzielonymi przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – w październiku 2016 r. z inicjatywy Prezesa ZUS zorganizowano I Forum Współpracy, w którym uczestniczyli przedstawiciele organizacji pracodawców, związków zawodowych i organów administracji publicznej.
Dyskusja w trakcie Forum zaowocowała wprowadzeniem zmian w obowiązujących przepisach, pozwalających na szybsze reagowanie przez ZUS na pojawiające się nieprawidłowości w obszarze prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Od 1 marca 2017 r. wprowadzono nowy kod przyczyny wyrejestrowania ubezpieczonego: 800 – wyrejestrowanie pracownika w związku z przejściem zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę w trybie art. 231 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy[4].
Wprowadzenie tego rozwiązania spowodowało, że ZUS aktualnie dysponuje wiedzą o zakończeniu stosunku pracy ubezpieczonego, które nastąpiło w związku z przejściem zakładu pracy lub jego części na inny podmiot. Wiedza ta pozwala na bieżące monitorowanie przepływu ubezpieczonych (wyrejestrowywanych z ubezpieczeń społecznych z kodem 800) pomiędzy płatnikami składek oraz analizowanie i kontrolowanie tych działań pod kątem prawidłowości w sferze ubezpieczeń społecznych.
Dzięki temu jest prowadzona systemowa analiza danych zaewidencjonowanych na kontach płatników składek i kontach ubezpieczonych, w celu identyfikacji przypadków, w których mogły wystąpić nieprawidłowości.
W przypadku ustalenia, iż doszło do nieprawidłowego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, ZUS przeprowadza postępowanie zmierzające do ustalenia właściwego płatnika składek. Wszystkie postępowania są prowadzone w sposób zindywidualizowany i powiązany z okolicznościami faktycznymi danej sprawy. Wydanie decyzji ustalającej właściwego płatnika składek jest poprzedzone zebraniem materiału dowodowego przemawiającego za takim stanem faktycznym. Podkreślenia wymaga, że w przypadku sporu i odwołania się płatnika od wydanej przez ZUS decyzji ostateczne rozstrzygnięcie należy do sądu.
W przypadku, gdy w toku podjętego postępowania wyjaśniającego okoliczności wskazują, że nie doszło do naruszenia prawa, prowadzone postępowanie jest umarzane.
ZUS zorganizował także spotkania z przedsiębiorcami z udziałem przedstawicieli Okręgowych Inspektoratów Pracy oraz Izby Administracji Skarbowej, których tematem był tzw. „outsourcing pracowniczy”. Zagadnienie to omawiane było w Oddziałach ZUS w Rzeszowie, Olsztynie i we Wrocławiu, czyli w tych regionach kraju, gdzie nieprawidłowości związane z niewłaściwym przekazaniem pracowników zaistniały w największej skali. Raport z tych spotkań został przekazany do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a wnioski z nich płynące stanowią podstawę dalszych prac związanych z nieprawidłowościami ze zgłoszeniami do ubezpieczeń społecznych.
Działania organów państwa, w tym działania ZUS w sprawie outsourcingu pracowniczego były także przedmiotem kontroli ze strony Najwyższej Izby Kontroli. NIK w wystąpieniach pokontrolnych nie zaleciła wstrzymania podjętych działań przez oddziały ZUS, lecz wskazała na konieczność zintensyfikowania prowadzenia postępowań wyjaśniających, wdrażania postępowań egzekucyjnych wobec ustalonych płatników składek oraz rzetelnego prowadzenia postępowań administracyjnych.
Prezes NIK, na posiedzeniu Komisji Sejmowej ds. Kontroli Państwa w sprawie tzw. „outsourcingu pracowniczego” w dniu 15 listopada 2016 r. stwierdził, że postępowania ZUS w tym zakresie są legalne.
Jednocześnie kontrola NIK wykazała, że ZUS i organy podatkowe nie dysponowały skutecznym mechanizmem umożliwiającym przeciwdziałaniu tzw. „outsourcingowi pracowniczemu”.
Dlatego też wymagane było wprowadzenie w tym zakresie rozwiązań systemowych pozwalających na identyfikację nieprawidłowości związanych ze zgłoszeniami do ubezpieczeń społecznych.
Od 13 czerwca 2017 r. weszły w życie przepisy określające tryb postępowania ZUS w przypadkach nieprawidłowego zgłoszenia ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych przez podmiot niebędący płatnikiem składek (tj. gdy nastąpiło naruszenie art. 231 ustawy – Kodeks pracy)[5]. Wejście w życie tych przepisów umożliwia Zakładowi objęcie prowadzonym postępowaniem administracyjnym wielu ubezpieczonych, którzy zostali nieprawidłowo zgłoszeni do ubezpieczeń społecznych.
Decyzja jest wydawana podmiotowi, który nieprawidłowo zgłosił ubezpieczonych oraz właściwemu płatnikowi składek. Przyjęte rozwiązanie prawne pozwala – w razie wniesienia odwołania od wydanej decyzji obejmującej sprawy wielu ubezpieczonych – na objęcie ich jednym postępowaniem sądowym, co służy przyspieszeniu ostatecznego ich rozstrzygnięcia.
Przepisy te umożliwiają również ZUS proporcjonalne przeksięgowanie na konta właściwych płatników składek środków wpłaconych przez nieuprawniony podmiot, co może zmniejszyć obciążenia składkowe właściwych płatników składek, ustalonych w toku postępowania. Jest to możliwe dopiero po uprawomocnieniu się decyzji wydanych przez ZUS.
Szybsze przeksięgowanie środków będzie możliwe dopiero po uprawomocnieniu się decyzji wydanych na podstawie przepisów obowiązujących od 13 czerwca 2017 r., gdyż w jednym postępowaniu będą rozpatrywane sprawy więcej niż jednego ubezpieczonego.
Należy zaznaczyć, że obowiązujące przepisy prawa nakładają na ZUS obowiązek dochodzenia należności z tytułu składek nie tylko od ustalonych w drodze przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego lub kontroli właściwych płatników składek, ale również od następców prawnych i osób trzecich, w przypadku braku płatnika składek[6].
Z uwagi na fakt, że od wydanych przez ZUS decyzji ustalających właściwych płatników składek są składane odwołania do sądu, przeniesienie odpowiedzialności na następców prawnych oraz osoby trzecie jest rozciągnięte w czasie i możliwe dopiero po ich uprawomocnieniu się.
Z kolei przed podjęciem czynności w celu przymusowego dochodzenia zobowiązań składkowych, w pierwszej kolejności jest proponowane płatnikowi składek lub innemu zobowiązanemu podmiotowi udzielenie ulgi w spłacie zaległości przez rozłożenie należności na raty, o ile nie ma ku temu przeciwwskazań prawnych.
Doradcy do spraw ulg i umorzeń pomagają w przygotowaniu wniosków o układ ratalny także przedsiębiorcom dotkniętym tzw. „outsourcingiem pracowniczym”.
Oddziały ZUS ściśle współpracują z organami podatkowymi w celu dostosowania warunków udzielanych ulg do możliwości płatniczych zobowiązanych, tak aby spłata zaległości składkowych umożliwiała kontynuowanie działalności gospodarczej przez przedsiębiorców.
Zdiagnozowanie tzw. „outsourcingu pracowniczego” było m.in. przyczyną powołania w ZUS Komitetu ds. wykrywania nadużyć w systemie ubezpieczeń społecznych, którego celem jest identyfikowanie i monitorowanie ryzyka oraz nadużyć, a także optymalizacja ścieżki zgłaszania i podejmowania postępowania w przypadku podejrzenia wystąpienia takich zjawisk. Ważnym zadaniem Komitetu jest również rekomendowanie strategicznych kierunków działań w zakresie edukacji i informowania o negatywnych skutkach nadużyć w systemie ubezpieczeń społecznych, a także kierunków działań prewencyjnych.
Zgodnie z informacją Prezes ZUS, Zakład Ubezpieczeń Społecznych podjął również działania wzmacniające mechanizmy wykrywania nadużyć, a także ich efektywnego zwalczania i korygowania, w tym odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych świadczeń lub nieuiszczonych składek. Zwiększona została również aktywność w zakresie uświadamiania klientów ZUS, że skutki nieuczciwego zachowania ponoszą wszyscy obywatele. Jednocześnie ZUS nadal prowadzi postępowania zmierzające do ustalenia właściwego płatnika składek w związku z tzw. „outsourcingiem pracowniczym”. Dopiero po zakończeniu spraw spornych w sądzie prawomocnym wyrokiem potwierdzającym ustalenia ZUS jest możliwe sporządzenie dokumentów ubezpieczeniowych, ustalenie należności z tytułu składek oraz przeksięgowanie środków na konta właściwych płatników składek na podstawie art. 38a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zarówno Prezes jak i Członkowie Zarządu ZUS w pismach kierowanych do resortu rodziny, pracy i polityki społecznej zapewniali wielokrotnie, że wszelkie sygnały, dotyczące występowania zjawiska tzw. „outsourcingu pracowniczego” są wnikliwie analizowane w ZUS, a w przypadku powzięcia wątpliwości co do prawidłowości zgłoszeń ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych postępowania wyjaśniające wobec wszystkich płatników składek prowadzone są na takich samych zasadach.
Wskazane w interpelacji Pani Poseł Haliny Szydełko rozwiązanie polegające na wykorzystaniu środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na pokrycie zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za przedsiębiorców zagrożonych upadłością w związku ze skutkami tzw. afery outsourcingowej, nie jest możliwe do zastosowania. Przepisy ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy wyraźnie definiują rodzaje świadczeń możliwych do wypłaty na rzecz pracowników, byłych pracowników lub członków ich rodzin, jak również przypadki, w jakich możliwa jest taka wypłata. Z przepisów tych wynika, że wypłata świadczeń z tytułu niezaspokojonych roszczeń pracowniczych może być dokonana wyłącznie w przypadku zaistnienia niewypłacalności pracodawcy zdefiniowanej w art. 3-8 i 12a ww. ustawy, nie zaś w przypadku wystąpienia zagrożenia upadłością.
Z poważaniem
[1] K.U.K. International Logistic + Handels GmbH, Centrum Niderlandzkie sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Amerykańsko-Polskie „SAC-MET” sp. z o.o., obecnie: SAC-MET SWISS-AMERICAN INVESTMENT FUND sp. z o.o., Royal sp. z o.o., K.U.K.-E.F.I. Internationale Logistik + Handels + Beteiligungs + Verwaltungs Polska sp. z o.o.
[2] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666, z późn. zm.).
[3] Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300, z późn. zm.).
[4] W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz. U. z 2016 r. poz. 222 z późn. zm.).
[5] Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1027).
[6] Art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 z późn. zm.) w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm.).
źródło: http://www.sejm.gov.pl/
Wytłuszczenia dokonane przez redakcję