W odpowiedzi na interpelację nr 18000 Pani Poseł Małgorzaty Zwiercan z dnia 14 grudnia 2017 r. w sprawie zmian w Kodeksie pracy, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
W obecnym stanie prawnym pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, a także nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy (art. 178 § 1 Kodeksu pracy). Pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść ją do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej. W razie gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy (art. 179 § 4 Kodeksu pracy). Natomiast w razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy (art. 1781 Kodeksu pracy), przy czym pracownica w okresie zwolnienia ze świadczenia pracy zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia (art. 179 § 5 Kodeksu pracy).
Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie pracownicy do innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, pracodawca jest obowiązany zatrudnić pracownicę przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych w umowie o pracę (art. 179 § 6 Kodeksu pracy).
Ponadto, pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy (art. 178 § 2 Kodeksu pracy). Zatem, jeżeli pracownik złoży pracodawcy oświadczenie o zamiarze korzystania z tego uprawnienia, to w takim przypadku pracodawca ma obowiązek zorganizować czas pracy w taki sposób, aby był on zgodny z decyzją pracownika wyrażoną w ww. oświadczeniu.
Odpowiadając na pytanie Pani Poseł dotyczące rozszerzenia uprawnień wynikających z przepisu art. 178 Kodeksu pracy na pracowników opiekujących się osobami niepełnosprawnymi lub pracowników samotnie wychowujących dzieci pragnę wyjaśnić, że aktualnie nie są planowane prace legislacyjne w tym zakresie. Jednocześnie uprzejmie informuję, że tacy pracownicy mogą korzystać z obecnie obowiązujących rozwiązań na ogólnych zasadach, tj. korzystać z zakazu zatrudniania w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegowania poza stałe miejsce pracy, do ukończenia przez dziecko 4 roku życia. Natomiast źródłem szczególnych rozwiązań prawnych adresowanych do tych grup pracowników mogą być układy zbiorowe pracy.
Niezależnie od powyższego uprzejmie nadmieniam, że obecnie trwają prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (UD185), który w dniu 13 grudnia 2017 r. został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów i rekomendowany do rozpatrzenia Radzie Ministrów. Projekt ma na celu realizację działań wskazanych w Programie kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, ustanowionego na podstawie uchwały nr 160 Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2016 r. w sprawie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” (M.P. poz. 1250), przyjętej na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. poz. 1860), którego celem jest wspieranie osób niepełnosprawnych i ich rodzin.
Istotą projektowanych rozwiązań jest stworzenie mechanizmów wsparcia dla rodzin m.in. w zakresie korzystania z elastycznych form organizacji czasu pracy, w tym telepracy przez pracowników opiekujących się dzieckiem niepełnosprawnym. Projektowane przepisy wprowadzające zmiany do Kodeksu pracy przewidują m.in. przyznanie pracownikom opiekującym się niepełnosprawnym dzieckiem (po spełnieniu ustawowych przesłanek) prawa do korzystania z indywidualnego rozkładu czasu pracy lub ruchomego czasu pracy lub wykonywania pracy w systemie przerywanego czasu pracy lub wykonywania pracy w formie telepracy, na podstawie wniosku wiążącego pracodawcę. Zgodnie z projektowanymi przepisami pracodawca będzie mógł odmówić uwzględnienia wniosku, jeżeli nie będzie to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Co istotne, projekt zmian przepisów Kodeksu pracy zakłada, że z uprawnień kierowanych do pracowników – rodziców można będzie korzystać do ukończenia przez dziecko 18 lat, a także po ukończeniu przez nie 18 roku życia. Ta propozycja zakłada więc, że z nowych uprawnień będą mogli korzystać także pracownicy opiekujący się dorosłą osobą, mając na względzie, że upośledzenie czy niepełnosprawność mają trwały charakter.
Warto podkreślić, że takie uelastycznienie przepisów Kodeksu pracy jest oczekiwane społecznie i będzie szczególnie przydatne dla pracowników, którzy zamierzają łączyć wykonywanie obowiązków zawodowych z obowiązkami rodzinnymi, w tym także dla pracowników, którzy świadczą taki rodzaj pracy, która może być wykonywana poza zakładem pracy.
Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje i wyjaśnienia uzna Pan Marszałek za satysfakcjonujące i wyczerpujące.