w odpowiedzi na przekazaną interpelację poselską Panów Posłów Adama Ołdakowskiego i Jerzego Gosiewskiego (z dnia 14 grudnia br., znak: K8INT18007), w sprawie dodatków za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, przedstawiam następujące informacje.
W obowiązującym stanie prawnym warunki wynagradzania pracowników regulują odrębne przepisy; również finansowanie wynagrodzeń następuje z różnych źródeł. I tak np. warunki wynagradzania pracowników sfery budżetowej (państwowej i samorządowej) regulują przepisy stosownych ustaw (np. pracownicy służby cywilnej, pracownicy samorządowi, pracownicy urzędów administracji państwowej) oraz rozporządzenia: Rady Ministrów, właściwych ministrów bądź ministra właściwego do spraw pracy. Zaś środki pieniężne muszą znaleźć pokrycie – odpowiednio – w budżecie państwa i budżetach jednostek samorządowych. Przepisy dotyczące wynagradzania pracowników zatrudnionych w jednostkach sfery budżetowej (państwowej i samorządowej) nie przewidują dodatków za pracę wykonywaną w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.
Przepisy płacowe dotyczące wymienionej grupy pracowników, obowiązujące pod koniec lat dziewięćdziesiątych oraz na początku lat dwutysięcznych, przewidywały dodatki za pracę w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, jednakże były one sukcesywnie uchylane w kolejnych nowelizacjach przepisów dotyczących zasad wynagradzania.
Uzasadnieniem uchylenia dodatków za pracę wykonywaną w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia jest fakt, że w myśl przepisów Kodeksu pracy, pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy oraz jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 207). Tym samym nie znajdują merytorycznego uzasadnienia przepisy dotyczące dodatku, którego wypłacenie usprawiedliwiałoby utrzymanie przez pracodawcę szkodliwych, uciążliwych, a niekiedy także niebezpiecznych warunków pracy. Wielu pracodawców wychodzi bowiem z założenia, że fakt wypłaty tego dodatku zwalnia ich z obowiązku poprawy warunków pracy, a przecież dodatek do wynagrodzenia nie powinien być rekompensatą za złe warunki pracy.
Dlatego też nie przewiduje się, dla pracowników zatrudnionych w jednostkach sfery budżetowej, wprowadzenia odrębnego dodatku za pracę wykonywaną w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, tym bardziej że obowiązujące przepisy przewidują dla pracodawców możliwość wynagradzania pracowników stosownie do warunków świadczonej pracy czy zakresu powierzonych zadań. Na przykład pracodawca samorządowy upoważniony jest do określenia warunków i przyznawania dodatków dla pracowników samorządowych.
W podmiotach prowadzących samodzielną gospodarkę finansową problematykę wynagrodzeń i innych świadczeń związanych z pracą reguluje Dział III Kodeksu pracy. W myśl art. 771 Kodeksu pracy warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą ustalają układy zbiorowe pracy, zgodnie z przepisami działu jedenastego, z zastrzeżeniem przepisów art. 772-775 Kodeksu pracy. Zasady wynagradzania pracowników określają – z reguły – przepisy zakładowe, tj. układy zbiorowe pracy lub regulaminy wynagradzania, a w przypadku pracodawcy nie zobowiązanego do wydania regulaminu wynagradzania – postanowienia umów o pracę. W świetle powyższego, zakładowe regulacje płacowe określają wysokość oraz zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, a także innych (dodatkowych) składników wynagrodzenia, jeżeli zostały one przewidziane z tytułu wykonywania określonej pracy.
W odniesieniu do powyższego należy wyjaśnić, iż wprowadzanie w przepisach prawa jakichkolwiek świadczeń pieniężnych wiąże się z obciążeniem pracodawców skutkami finansowymi związanymi z wejściem w życie takiej regulacji i wymagałoby zabezpieczenia w budżetach odpowiednich środków finansowych.
Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje oraz wyjaśnienia zostaną uznane za satysfakcjonujące i wyczerpujące.