Nowe rozwiązania wprowadzone ustawą z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1268), która weszła w życie z dniem 2 stycznia 2016 r., sprzyjają bardziej elastycznemu wykorzystywaniu przez rodziców uprawnień pracowniczych związanych z opieką nad dzieckiem, a także ułatwiają godzenie obowiązków zawodowych z życiem rodzinnym.
Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych wymienioną ustawą jest wymienialność uprawnień urlopowych między rodzicami dziecka niezależnie od tego, czy są oni objęci ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z tytułu posiadania statusu pracownika, czy też jedno z nich jest objęte takim ubezpieczeniem z tytułu prowadzenia innej działalności zarobkowej. W przypadkach określonych w ustawie jest zatem możliwe korzystanie np. z części urlopu macierzyńskiego przez pracownika-ojca wychowującego dziecko, jeżeli ubezpieczona-matka dziecka zrezygnuje z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko może także korzystać np. z urlopu rodzicielskiego, jeżeli ubezpieczona-matka dziecka wykorzysta zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. Zmienione przepisy poszerzyły zatem krąg pracowników uprawnionych do przejęcia części urlopu macierzyńskiego (części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego lub jego części.
Należy także wyjaśnić, że wskutek zmian przepisów Kodeksu pracy, które weszły w życie z dniem 2 stycznia 2016 r., zrezygnowano z dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) i włączono jego dotychczasowy wymiar do wymiaru urlopu rodzicielskiego. Tym samym system urlopów związanych z opieką nad dzieckiem obejmuje obecnie urlop macierzyński albo urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (przyjęcia na wychowanie jednego dziecka) albo 31-37 tygodni – w przypadku jednoczesnego urodzenia więcej niż jednego dziecka (jednoczesnego przyjęcia na wychowanie większej liczby dzieci). Ponadto obecnie funkcjonuje także urlop rodzicielski w wymiarze do 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (przyjęcia na wychowanie jednego dziecka) albo do 34 tygodni – w przypadku porodu mnogiego (jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka).
Zmienione przepisy Kodeksu pracy określiły także nowe sytuacje, których wystąpienie uprawnia pracowników do korzystania z płatnych urlopów związanych z rodzicielstwem.
Nowym rozwiązaniem jest możliwość przejęcia części urlopu macierzyńskiego przez pracownika-ojca wychowującego dziecko albo przez pracownika-innego członka najbliższej rodziny w przypadku rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, zgonu pracownicy albo porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego; w przypadku pracownicy legitymującej się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji rezygnującej z urlopu oraz pracownicy, która porzuciła dziecko w czasie takiego urlopu przejęcie pozostałej części urlopu macierzyńskiego jest możliwe nie wcześniej niż po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. Jednocześnie przejęcie części urlopu macierzyńskiego przez pracownika-ojca wychowującego dziecko albo przez pracownika-innego członka najbliższej rodziny jest możliwe na analogicznych zasadach także w przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego przez ubezpieczoną-matkę dziecka legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, zgonu ubezpieczonej-matki albo porzucenia przez nią dziecka.
Ponadto, przejęcie części urlopu macierzyńskiego przez pracownika-ojca wychowującego dziecko albo przez pracownika-innego członka najbliższej rodziny jest możliwe w przypadku zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, a także w razie porzucenia dziecka przez taką matkę albo niemożności sprawowania przez nią osobistej opieki nad dzieckiem z powodu orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Wystąpienie powyższych okoliczności uprawnia także pracownika – drugiego rodzica albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny do przejęcia części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego.
Po zmianach przepisów Kodeksu pracy nowym rozwiązaniem jest także możliwość skorzystania z części urlopu macierzyńskiego (części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego) przez pracownika-ojca wychowującego dziecko w przypadku podjęcia przez matkę dziecka nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie o systemieubezpieczeń społecznych, zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Ponadto uprzejmie wyjaśniam, że urlop rodzicielski jest udzielany, co do zasady, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego) albo bezpośrednio po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego (za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego). Urlop ten można wykorzystać jednorazowo albo nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Nowym rozwiązaniem jest możliwość wykorzystania urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego.
Pragnę zwrócić uwagę, że w poprzednim stanie prawnym korzystanie z płatnych urlopów związanych z urodzeniem dziecka było możliwe, co do zasady, w pierwszym roku życia dziecka.
Należy podkreślić, że wskutek zmian wprowadzonych od dnia 2 stycznia 2016 r. w przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, wymiar urlopu rodzicielskiego jest wydłużany proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika. Po zastosowaniu proporcjonalnego wydłużenia maksymalny wymiar urlopu nie może jednak przekroczyć 64 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (przyjęcia jednego dziecka na wychowanie) albo 68 tygodni, w przypadku porodu mnogiego (jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka).
Przykładowo, łączenie korzystania z 8 tygodniowego urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w wymiarze ? etatu wydłuży tę część urlopu o 2 tygodnie, które pracownik, według swojego wyboru, może wykorzystać nie łącząc ich z pracą albo łącząc je z pracą np. na ? etatu (wówczas skorzysta z dodatkowych 4 tygodni urlopu, w czasie których będzie wykonywał pracę na ? etatu).
Odnosząc się natomiast do kwestii wydłużenia urlopu macierzyńskiego i wychowawczego pragnę wyjaśnić, że od dnia 2 stycznia 2016 r. zmieniła się struktura urlopów związanych z urodzeniem dziecka. Jak już wyżej wspomniano obecnie funkcjonuje urlop macierzyński albo urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlop rodzicielski, których łączny wymiar może wynosić od 52 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (przyjęcia na wychowanie jednego dziecka) do nawet 71 tygodni w przypadku jednoczesnego urodzenia większej liczby dzieci (jednoczesnego przyjęcia na wychowanie większej liczby dzieci). Ponadto można skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy; z urlopu tego mogą skorzystać oboje rodzice, z tym że jeden miesiąc przysługuje każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka i stanowi ich nieprzenoszalną część urlopu (od tej zasady przepisy przewidują wyjątki).
Zarówno z urlopu rodzicielskiego, jak i z urlopu wychowawczego można skorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Wydłużono zatem okres na skorzystanie z tych urlopów, bowiem do dnia 1 stycznia 2016 r. pracownik mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka, natomiast możliwość skorzystania z urlopu wychowawczego była ograniczona do ukończenia przez dziecko 5 roku życia.
Obecnie nie są prowadzone prace legislacyjne w zakresie wydłużenia urlopów związanych z urodzeniem dziecka. Jednocześnie pragnę poinformować, że w dniu 15 września br. powołano członków Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, która działa przy Ministrze Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W skład Komisji weszli wybitni przedstawiciele nauki i praktyki indywidualnego i zbiorowego prawa pracy reprezentujący stronę rządową oraz partnerów społecznych. Zadaniem Komisji jest opracowanie dwóch projektów ustaw, tj. projektu Kodeksu pracy oraz projektu Kodeksu zbiorowego prawa pracy. Przedmiotem prac Komisji będzie także kwestia uprawnień pracowniczych związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich.
Jednocześnie w poruszonej w interpelacji kwestii finansowania urlopów macierzyńskich i wychowawczych uprzejmie wyjaśniam, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963) osoby pobierające zasiłek macierzyński podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ponadto, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które są:
źródło: http://www.sejm.gov.pl/