Prawo każdego pracownika do wypoczynku jest jednym z jego podstawowych uprawnień, które gwarantuje Konstytucja RP w art. 66 ust. 2. Zgodnie z zasadą prawa pracy określoną w art. 14 Kodeksu pracy prawo każdego pracownika konkretyzuje się w przepisach o urlopach wypoczynkowych w dziale siódmym Kodeksu pracy (art. 152–173 k.p.).
Urlop wypoczynkowy jest szczególnego rodzaju uprawnieniem pracownika, opisanym jako coroczny, płatny, nieprzerwany okres ustawowego zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy u danego pracodawcy, przysługujący pracownikowi w celu wypoczynku i regeneracji sił, w wymiarze określonym przepisami prawa pracy (art. 152 § 1 k.p.). Ze względu na swój cel powinien być on wykorzystany w naturze i w całości w roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (art. 161 k.p.). Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego, które przyjmuje, że zasadą jest korzystanie przez pracownika z płatnego urlopu wypoczynkowego „w naturze” – czyli z czasu wolnego od pracy, przeznaczonego na wypoczynek (wyrok z dnia 29 marca 2001 r., sygn. akt I PKN 336/00, OSNP 2003/1/14, wyrok z dnia 12 kwietnia 2007 r., sygn. akt I PK 261/06, Lex 509048).
Zastąpienie urlopu wypoczynkowego „w naturze” ekwiwalentem pieniężnym jest możliwe wyjątkowo – tylko wówczas, gdy dochodzi do definitywnego rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy przed wykorzystaniem przysługującego pracownikowi urlopu (art. 171 § 1 k.p.).
Ponadto szereg innych przepisów ma na celu umożliwienie wykorzystania urlopu wypoczynkowego w naturze. Takimi są przepisy dotyczące planowania i ustalania terminu wykorzystania urlopu (163 k.p.), przesunięcia terminu urlopu (art. 164 – 166 k.p.), udzielenia urlopu niewykorzystanego w terminie najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego (art. 168 k.p.).
Przedstawiając powyższe pragnę wyrazić pogląd, że obowiązujące przepisy Kodeksu pracy w sposób wystarczający zapewniają realizację prawa do urlopu wypoczynkowego w naturze.
Chciałbym także zwrócić uwagę, że osoby pełniące funkcję organów wykonawczych w jednostkach samorządu terytorialnego są pracownikami samorządowymi, których status prawny (w tym uprawnienia i obowiązki pracownicze) jest uregulowany w przepisach szczególnych tj. w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 902, z późn. zm.). Stanowi ona pragmatykę służbową i jako taka ma pierwszeństwo stosowania przed ogólnie obowiązującymi przepisami prawa pracy (art. 5 k.p.). Kodeks pracy ma wobec pracowników samorządowych zastosowanie w przypadku, gdy taka sprawa nie jest inaczej uregulowana w ustawie o pracownikach samorządowych.
W mojej ocenie, jeżeli zachodzi potrzeba wprowadzenia szczególnych regulacji prawnych dotyczących sposobu i zasad wykorzystywania urlopu wypoczynkowego w naturze przez osoby pełniące funkcję organów wykonawczych w jednostkach samorządu terytorialnego powinno to być dokonane w ustawie, która dotyczy właśnie tej grupy pracowników (czyli ustawie o pracownikach samorządowych), a nie w Kodeksie pracy mającym zastosowanie do ogółu pracowników.
W sprawach ewentualnych zmian ustawy o pracownikach samorządowych właściwy jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje i wyjaśnienia uzna Pan Marszałek za satysfakcjonujące i wyczerpujące.