Wyrok Sądu Najwyższego z 17-07-2009 r. – I UK 49/09

Spełnienie przesłanki bezskuteczności egzekucji poprzez podział masy upadłości i częściowe zaspokojenie roszczenia organu rentowego

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 października 2006 r. oddalił odwołanie R. I. od decyzji Zakładu UbezpieczeńSpołecznych z dnia 30 grudnia 2005 r., którą organ rentowy przeniósł na R. I.odpowiedzialność za zobowiązania „P. ” sp. z o.o. z tytułu nieopłaconychobowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne w łącznej kwocie 68.554,62zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że R. I. w okresie objętym obowiązkiem uiszczenia składek był wiceprezesem zarządu Przedsiębiorstwa Produkcyjno -Usługowo -Handlowego „P. ” sp. z o.o. W tym okresie członkiem zarządu spółki był jeszcze,jako prezes zarządu, E. P. W dniu 17 kwietnia 2001 r. spółka „P. ” złożyła wniosek oogłoszenie upadłości. Następnie Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 30 lipca2001 r. ogłosił upadłość Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Usługowo – Handlowego”P. „. W wyniku prowadzonego następnie postępowania upadłościowego ZakładUbezpieczeń Społecznych otrzymał kwotę 973,60 zł tytułem zaległych zobowiązańupadłej spółki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Funduszu Pracy iGwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W powyższym stanie faktycznym Sąd Okręgowy ocenił odwołanie R. I. jako nieuzasadnione i wyjaśnił, że spełnione zostały przesłanki umożliwiająceprzeniesienie na członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąodpowiedzialności za zaległości podatkowe tej spółki, które to przesłanki podlegałyrozpatrzeniu w oparciu o przepis art. 116 Ordynacji podatkowej. W ocenie SąduOkręgowego nie budzi wątpliwości, iż R. I. był członkiem zarządu spółki „P. ” wokresie, kiedy powstało zobowiązanie do uiszczenia składek. Sąd Okręgowywskazał, że spełniona została również przesłanka polegająca na bezskutecznościegzekucji w stosunku do spółki. Nie ma bowiem potrzeby wydania postanowienia obezskuteczności egzekucji, skoro wobec spółki prowadzone było postępowanieupadłościowe, w wyniku którego następuje umorzenie postępowań egzekucyjnychz chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. SądOkręgowy wskazał, że skoro w postępowaniu upadłościowym została dokonalikwidacja całego majątku masy upadłości oraz wykonany został plan podziałufunduszu masy, z którego to roszczenie ZUS zostało zaspokojone tylko dowysokości 973,60 zł, to nie może budzić wątpliwości, iż została spełnionaprzesłanka bezskuteczności egzekucji. Sąd Okręgowy podał ponadto, iż R. I. nieprzeprowadził żadnego dowodu dla wykazania, iż wniosek o upadłość złożono wewłaściwym czasie, jak też, że brak jest jego winy w niepodjęciu działań w tymkierunku, ani też dla wykazania, że wskazany został majątek spółki umożliwiającyzaspokojenie znacznej części zaległości podatkowych spółki.

Sąd Okręgowy wyjaśnił też, że nie był zasadny zarzut naruszenia przez organ rentowy przepisu art. 118 Ordynacji podatkowej, ponieważ wskazany w tymprzepisie termin należy obliczyć od daty wydania decyzji, nie zaś od daty jejdoręczenia.

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2007 r. Sąd Apelacyjny, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację ubezpieczonego R. I.

W ocenie sądu drugiej instancji zaskarżone orzeczenie zostało wydane w oparciu o prawidłowo poczynione ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjnypodziela i przyjmuje jako własne.

Sąd zauważył, że zgodnie z art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.), który znajdujezastosowanie poprzez art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemieubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r., Nr 11, poz.74, ze zm.) za zaległościskładkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całymswoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okażesię bezskuteczna, chyba że członek zarządu wykaże, że we właściwym czasiezgłoszono upadłość lub wszczęto postępowanie układowe albo że niezgłoszenieupadłości oraz brak postępowania układowego nastąpiły nie z jego winy, bądź teżwskaże on mienie, z którego egzekucja jest możliwa.

Zakres odpowiedzialności członków zarządu za powstałe zaległości został unormowany w przepisie art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którymodpowiedzialność ta obejmuje zobowiązania podatkowe, które powstały w czasiepełnienia przez nich obowiązków członków zarządu spółki.

Przepis art.116 §1 Ordynacji podatkowej w sposób precyzyjny definiuje przesłanki, których zaistnienie jest konieczne, aby mogło nastąpić przeniesienieodpowiedzialności na członków zarządu spółki kapitałowej. Należy przy tym miećna uwadze, iż do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu wymagane jest nietylko ustalenie pozytywnych jej przesłanek, czyli bezskuteczności egzekucjizaległości podatkowej oraz powstania zobowiązania w okresie pełnienia przezniego tej funkcji, ale także wykazanie, że nie zachodzą przesłanki wyłączające tęodpowiedzialność.

W ocenie Sądu Apelacyjnego sąd pierwszej instancji trafnie przyjął, że zostały spełnione warunku umożliwiające przeniesienie na R. I. odpowiedzialnościza należności spółki „P. ” z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.

W szczególności za niezasadny uznał sąd najdalej idący zarzut co do naruszenia art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej poprzez wydanie decyzji oodpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, w sytuacji, gdy upłynęło już 5 lat odkońca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość. W ocenie apelującegoużyte w art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej pojęcie „wydania decyzji” oodpowiedzialności osób trzecich oznacza również jej doręczenie przed upływemwskazanego terminu 5 – letniego. Apelujący podnosił, że takie rozumienie art. 118 §1 Ordynacji podatkowej zostało utrwalone w orzecznictwie sądówadministracyjnych, a ponadto przemawia za tym dodatkowo brzmienie art. 212Ordynacji podatkowej.

Przepis art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca rokukalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat.Natomiast z akt organu rentowego wynika, że przedmiotowa decyzja organurentowego została wydana w dniu 30 grudnia 2005 r., natomiast jej doręczenienastąpiło w dniu 5 stycznia 2006 r. Poza sporem pozostaje więc, że okres 5 lat odkońca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość, upływał z dniem 31grudnia 2005 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zaistniała sytuacja polegająca na upływie 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość, ponieważ decyzjaorganu rentowego została wydana w dniu 30 grudnia 2005 r., podczas gdyostatnim dniem tego terminu 5 – letniego był dzień 31 grudnia 2005 r. Nie ma zaśznaczenia data doręczenia tej decyzji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego obowiązujące przepisy prawa powinny zostać w pierwszej kolejności poddane wykładni gramatycznej, a dopiero, gdy jej efektybędą niewystarczające, możliwe jest sięganie do innych metod wykładni. Przepisart. 118 § 1 Ordynacji podatkowej posługuje się terminem „wydania decyzji”, zaś”wydanie” oznacza oznajmienie i ogłoszenie określonej treści, przy czym zakresznaczeniowy tego terminu nie obejmuje już „doręczenia” oznaczającego oddanie,przekazanie czegoś określonej osobie. Terminy „wydania” i „doręczenia” mają takoddalone od siebie zakresy znaczeniowe, iż nie ma podstaw do objęcia zakresemterminu „wydania” decyzji, także samego „doręczenia” decyzji. Wobec jasnościznaczenia terminów użytych przez ustawodawcę w przepisie art. 118 § 1 Ordynacjipodatkowej nie ma, w ocenie Sądu Apelacyjnego, podstaw do sięgania poargumentację właściwą dla wykładni systemowej, czy wręcz celowościowej.

Również w literaturze poświęconej problematyce przepisów Ordynacji podatkowej spotykamy stanowisko, iż przepis art. 118 § 1 Ordynacji podatkowejpowiązał przedawnienie z wydaniem, a nie z doręczeniem decyzji. Podnosi się tam,że ilekroć ustawodawca chciał powiązać zaistnienie określonego skutku prawnegoz doręczeniem decyzji, w sposób wyraźny do tego się odwołał, np. w przypadkuprzedawnienia prawa do doręczenia decyzji ustalającej (art. 68 Ordynacjipodatkowej). Natomiast skuteczne doręczenie decyzji o odpowiedzialności osobytrzeciej jest wyłącznie okolicznością od której uzależnione jest rozpoczęcie bieguterminu przedawnienia zobowiązania wynikającego z decyzji – w przypadkuskutecznego doręczenia decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, organpodatkowy może domagać się zapłaty wynikającego z niej zobowiązania przezokres 3 lat liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym decyzję doręczono,(patrz: Komentarz do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa[w:] R. Dowgier, L. Etel, C. Kosikowski, P. Pietrasz, S. Presnarowicz, Ordynacjapodatkowa Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2006).

Sąd drugiej instancji zauważył następnie, że w wyroku z dnia 6 stycznia 2006 r. (II FSK 135/05, ONSAiWSA z 2006 r. Nr 6, poz. 163), do którego odwołujesię również apelujący, Naczelny Sąd Administracyjny wypowiedział pogląd, iżpojęcie „wydać decyzję”, użyte w art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej obejmujerównież doręczenie decyzji osobie trzeciej przed upływem pięcioletniego terminuwskazanego w tym przepisie. Orzeczenie to nie ma jednak przesądzającegoznaczenia, ponieważ w pierwszej kolejności trzeba mieć jednak na względzie, żesąd rozpoznający sprawę cywilną, w rozumieniu art. 1 k.p.c., nie jest związanyorzeczeniem innego sądu, a prejudycjalność, w zakresie ściśle wskazanym w art.11 k.p.c. przypisana jest wyłącznie prawomocnemu skazującemu wyrokowikarnemu.

Dodatkowo sąd wskazał, iż Naczelny Sąd Administracyjny przeprowadzając swoje rozważania odwołał się wniosków wynikających z przepisu art. 212 Ordynacjipodatkowej, zgodnie z którym organ wydający decyzję, jest nią związany z chwiląjej doręczenia. Tymczasem w przepisie art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeńspołecznych brak jest odesłania do art. 212 Ordynacji podatkowej, dlatego też niemożna na gruncie niniejszej sprawy podnosić argumentacji odwołującej się downiosków, jakie miałyby wynikać z odczytania normy wynikającej z art. 212Ordynacji podatkowej.

Sąd Apelacyjny w pełni podzielił stanowisko sądu pierwszej instancji co do tego, iż zostały spełnione przesłanki do stwierdzenia odpowiedzialności napodstawie art. 116 Ordynacji podatkowej.

Podkreślił, że w świetle dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego nie budzi wątpliwości, że zobowiązanie powstało w okresie pełnieniaprzez R. I. funkcji członka zarządu. Również prawidłowo ustalił sąd pierwszejinstancji, że spełniona jest także przesłanka w postaci bezskuteczności egzekucjiprowadzonej przeciwko spółce.

Sąd wskazał, że apelujący podnosił, że przesłanka ta nie została spełniona, ponieważ nie zostało wydane formalne postanowienie o umorzeniu postępowaniaprzez organ egzekucyjny. Ten zarzut apelującego sąd uznał jednak za chybiony, cotrafnie wykazał także sąd pierwszej instancji. W przedmiotowej sprawieprowadzone było bowiem wobec spółki „P.” sp. z o.o. postępowanie upadłościowe, które przecież jako takie stanowi szczególne postępowanie zmierzające do wyegzekwowania wierzytelności od niewypłacalnych dłużnikówbędących przedsiębiorcami. Wszczęcie i prowadzenie postępowaniaupadłościowego rodzi wiele konsekwencji dla innych postępowań toczących się zudziałem podmiotu, co do którego została ogłoszona upadłość, a jedną z takichkonsekwencji jest umorzenie z mocy prawa postępowań egzekucyjnych – pouprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. W przedmiotowejsprawie wobec spółki „P. ” sp. z o.o. zostało wydane w dniu 30 lipca 2001 r.postanowienie o ogłoszeniu upadłości, a uprawomocnienie się tego postanowieniaoznaczało umorzenie z mocy prawa postępowań egzekucyjnych wobec spółki. Zkolei w postępowaniu upadłościowym wykonano plan podziału funduszu masyupadłości, a na tej podstawie roszczenia ZUS wobec upadłej spółki zostałyzaspokojone tylko do wysokości 973,60 zł., zaś następnie zostało wydanepostanowienie stwierdzające ukończenie postępowania upadłościowego. Wobectakich okoliczności nie może budzić wątpliwości, że egzekucja prowadzona wobecspółki okazała się bezskuteczna.

Sąd Apelacyjny zauważył także, iż orzecznictwo sądów administracyjnych w powyższej kwestii nie jest jednolite. Na potwierdzenie tej tezy wskazał, iż NaczelnySąd Administracyjny w wyroku z dnia 31 stycznia 2007 r. (I FSK 508/06, LEX nr285287) stwierdził, że warunkiem koniecznym podjęcia orzeczenia w trybie art. 116§ 1 Ordynacji podatkowej jest bezskuteczność egzekucji do majątku spółki, którą tookoliczność można wykazać za pomocą wszelkich dowodów potwierdzających faktniemożności zaspokojenia całości bądź części publicznoprawnych roszczeńSkarbu Państwa, zaś wymóg formalnego stwierdzenia bezskuteczności egzekucjiadministracyjnej nie znajduje przy tym jakiegokolwiek umocowania w treściobowiązującego prawa.

Sąd podkreślił następnie, że R. I. nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono upadłość lub wszczęto postępowanie układowe, ani też nie wykazał, żeniezgłoszenie upadłości oraz brak postępowania układowego nastąpiły nie z jegowiny. Nie wskazał też mienia, z którego egzekucja jest możliwa. Tymczasem towłaśnie na R. I. spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie. Ponadto okolicznościąprzemawiającą na niekorzyść R. I., jeśli chodzi o tzw. przesłanki negatywneodpowiedzialności z art. 116 Ordynacji podatkowej, jest wydanie przez SądRejonowy w dniu 23 marca 2005 r. postanowienia o pozbawieniu R. I. prawaprowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz prawa pełnieniafunkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy, członka rady nadzorczej ikomisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością lubspółdzielni – na okres 2 lat. W uzasadnieniu postanowienia wskazano jakopodstawę orzeczenia tego zakazu zbyt późne, w stosunku do ciążącegoobowiązku, zgłoszenie wniosku o upadłość spółki „P. ” przez R. I. będącegoczłonkiem zarządu tej spółki.

Sąd uznał wreszcie za nieuzasadniony także zarzut apelującego, iż postępowanie z odwołania R. I. od decyzji organu rentowego powinno się toczyć zudziałem osoby, która w spornym okresie była drugim członkiem zarządu. W tymzakresie podkreślił, że jak wynika to z przepisów Ordynacji podatkowej,odpowiedzialność członka zarządu za zaległości spółki z ograniczonąodpowiedzialnością jest odpowiedzialnością solidarną – członkowie zarząduodpowiadają solidarnie ze spółką, solidarność dotyczy też ich wzajemnych relacji.Wobec takiej natury tej odpowiedzialności, nie ma wymogu, by uczestniczył w tymsamym postępowaniu również drugi członek zarządu, jako zainteresowany. Sądpodkreślił także, że sprawa dotycząca odpowiedzialność drugiego członka zarządubyła rozstrzygana w odrębnym procesie, w którym apelujący występował wcharakterze zainteresowanego.

Sąd drugiej instancji zauważył, że istota odpowiedzialności solidarnej członków zarządu wynika z art. 366 § 1 k.c., a polega na tym, że kilku dłużnikówmoże być zobowiązanych w ten sposób, iż wierzyciel (organ rentowy) może żądaćcałości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lubod każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużnikówzwalnia pozostałych. Oznacza to, że organ rentowy może wszcząć postępowanieprzeciwko jednemu z członków zarządu i wydać w stosunku do niego decyzję oprzeniesieniu odpowiedzialności na osobę trzecią. Udział innych członków zarząduw tym postępowaniu nie jest konieczny i zależy jedynie od ich woli (uzasadnieniewyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 stycznia 2006 roku, II FSK139/05, LEX nr 221009).

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając go w całości oraz wnosząc o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego wcałości jako sprzecznego z prawem oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego,zmianę orzeczenia Sądu Apelacyjnego w ten sposób, że Sąd Najwyższy na podstawie art.212 w zw. z art. 118 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeńspołecznych stwierdzi, że nastąpiło przedawnienie odpowiedzialności za zobowiązania ztytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i FunduszGwarantowanych Świadczeń Pracowniczych albo o przekazanie sprawy do ponownegorozpoznania.

Skarga kasacyjna została oparta na zarzucie naruszenia prawa materialnego, a mianowicie:

• art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r.o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez błędną interpretację polegającą naprzyjęciu, że decyzja o odpowiedzialności osoby trzeciej t.j. skarżącego za zobowiązaniaPPHU „P. ” sp. z o.o. wydana w dniu 30 grudnia 2005 r. na mocy art. 116 ordynacji niewymagała jej doręczenia w powyższym terminie stronom,
• art. 212.ordynacji podatkowej poprzez błędne przyjęcie, że nie ma on zastosowania wsprawie, zaś doręczenie decyzji organu rentowego skarżącemu w dniu 5 stycznia 2006r., tj. po upływie terminu przedawnienia, nie ma znaczenia dla odpowiedzialnościskarżącego za zobowiązania wobec organu rentowego,
• art. 59 § 2 i 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 o postępowaniu egzekucyjnym wadministracji (jt. Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968 ze zm.) w zw. z art. 116 § 1 ordynacjipodatkowej poprzez przyjęcie, że brak postanowienia organu egzekucyjnego niestanowi przeszkody o stwierdzeniu o bezskuteczności egzekucji.

Skarżący wskazał ponadto na naruszenie przepisów postępowania tj. art. 477¹¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 116 i art. 92 § 1 Ordynacji podatkowej, przez stwierdzenie, że udział wpostępowaniu przed sądami orzekającymi w pierwszej i drugiej instancji drugiego członkazarządu, czyli Eugeniusza P. nie ma znaczenia w przedmiotowej sprawie, podczas gdy wsprawie zawisłej przed Sądem Okręgowym przeciwko E. P., R. I. brał udział jakozainteresowany.

Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania został uzasadniony istotnym naruszeniem prawa materialnego i naruszeniem przepisów postępowania, które mogłomieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący stwierdził, że zgodnie z art. 212 zd. 1 Ordynacji podatkowej wszelkie decyzje wiążą organ podatkowy z chwilą ich doręczenia.Decyzje przewidujące ulgi o których mowa w art. 67d wiążą organ podatkowy zchwilą wydania. Art. 118 § 1 ordynacji podatkowej ma zastosowanie tylko w związku zart. 212 ordynacji podatkowej. Takie stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny wwyroku z dnia 6 stycznia 2006 r. (II FSK 135/05 ONSAiWSA z 2006 r. Nr 6, poz. 93).Jedyną formą oświadczenia woli organu podatkowego, a także rentowego jestmoment skutecznego doręczenia decyzji. Gdyby o rozszerzeniu odpowiedzialności zazobowiązania decydował moment wydania decyzji, to byli członkowie zarządów byli by wdużym niebezpieczeństwie. Przykładowo decyzja o odpowiedzialności za nieuregulowaniezobowiązań wobec organu rentowego mogłaby być doręczona po upływie 10 lat.Jeśli decyzja zaopatrzona byłaby w rygor wykonalności to zobowiązany doodpowiedzialności za zobowiązania zlikwidowanej spółki mógłby popaść w ubóstwo niemając możliwości do skutecznej obrony. Przeniesienie decyzji za zobowiązaniapodatkowe spółki wiąże organ podatkowy z chwilą jej doręczenia. A zatem nie możezdaniem skarżącego istnieć nierówność pomiędzy odpowiedzialnością za zobowiązaniapodatkowe podatników a odpowiedzialnością z tytułu zobowiązań za nieopłaconeskładki na ubezpieczenie społeczne.

Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Zasadniczym przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było przeniesienie, przez organ rentowy, odpowiedzialności za nieopłacone składki na ubezpieczeniespołeczne na byłego członka zarządu spółki z o.o. Sąd Okręgowy oddaliłodwołanie, a apelacja została oddalona przez Sąd Apelacyjny.

Skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania. Podniesione zarzuty należy ocenić jako istotne.

Pierwszy z zarzutów naruszenia prawa materialnego dotyczy problemu związanego z naruszeniem art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31ustawy „systemowej”. Skarżący podnosi, że decyzja z dnia 30 grudnia 2005 r.została doręczona dopiero w dniu 6 stycznia 2006 r. Tak więc rozstrzygnięcieproblemu, czy przepis art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej wymaga doręczeniadecyzji przesądza o tym, czy nastąpiło przekroczenie 5 – letniego terminu. Przepisten stanowi, że nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osobytrzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległośćpodatkowa, upłynęło 5 lat. Problem ten był rozstrzygany przez NSA, jak i Sąd Najwyższy. Można stwierdzić, że rozstrzygnięcia te uwzględniają również regulacje Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 107 § 1). Naczelny SądAdministracyjny w wyroku z dnia 25 kwietnia 2006 r. (II OSK 714/05, ONSAiWSA2006/5/132) orzekł, iż obowiązujące przepisy Kodeksu postępowaniaadministracyjnego nie dają podstaw do utożsamiania wydania decyzji z jejdoręczeniem. Wydanie (sporządzenie) decyzji zgodnie z wymaganiami art. 107 § 1k.p.a. jest czynnością procesową wywołującą oznaczone skutki prawne. W uchwalez dnia 17 grudnia 2007 r. (I FPS 5/07, ONSAiWSA 2008/2/22) NSA stwierdziłwprost, że pojęcie wydania decyzji, określonej w art. 118 § 1 Ordynacji podatkowejnie oznacza jej doręczenia. We wcześniejszym wyroku, z dnia 2 października 2002r. (III RN 149/01, OSNP 2003/16/371) Sąd Najwyższy stwierdził, że datą wydaniadecyzji przez organ podatkowy jest data jej podpisania przez osobę upoważnionądo jej wydania. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9grudnia 2008 r.(I UK 151/08), w którym uznał, że w sprawie z odwołania od decyzjiorganu rentowego o odpowiedzialności członka zarządu spółki za składki napodstawie art. 116 Ordynacji podatkowej w zw. z ustawą „systemową”, ocenasądu obejmuje przedawnienie na moment jej wydania wynikające z art. 118 § 1Ordynacji w zw. z art. 31 ustawy „systemowej”. Skład orzekający w niniejszejsprawie podzielił powyższe poglądy NSA i SN i uznał, że zarzutnaruszenia przepisów dotyczących wydania przedmiotowej decyzji jest niezasadny.W stanie prawnym w dacie orzekania nie było podstaw do stosowaniaart. 212 Ordynacji podatkowej. Przepis art. 31 ustawy „systemowej” nie wymieniałbowiem tego przepisu. Tym samym zarzut naruszenia art. 212 Ordynacji nie mógłmieć miejsca.

Drugi z zarzutów naruszenia prawa materialnego dotyczył problemu obowiązku wszczęcia postępowania egzekucyjnego, mającego poprzedzaćstwierdzenie bezskuteczności egzekucji. Skarżący zarzucał bowiem naruszenie art.59 § 2 i 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym wadministracji w zw. z art. 116 § 1 i art. 92 § 1 Ordynacji podatkowej. Problempowyższy został rozstrzygnięty w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego zdnia 13 maja 2009 r. (I UZP 4/09). W uchwale tej przyjęto, że co do zasadybezskuteczność egzekucji z majątku spółki o.o., o której mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy „systemowej” może być stwierdzona wyłącznie w postępowaniu w sprawie egzekucji należności z tytułu składek naubezpieczenia społeczne, poprzedzającym wydanie decyzji o odpowiedzialnościczłonka zarządu spółki za te należności. Wynika więc z tego, że organ rentowy niejest uprawniony do samodzielnego decydowania o tym, czy egzekucja będziebezskuteczna. Jak podkreślił, w uchwale, Sąd Najwyższy bezskutecznośćegzekucji w rozumieniu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej występuje też wprzypadku, gdy sam wierzyciel dysponuje postanowieniem o umorzeniupostępowania egzekucyjnego ze względu na jego bezskuteczność,postanowieniem o umorzeniu postępowania upadłościowego czy odmowie jegowszczęcia. Niemożliwość realizacji celu postępowania upadłościowego jestrównoznaczna z bezskutecznością egzekucji uniwersalnej. Ostatecznie SądNajwyższy stwierdził, że „bezskuteczność egzekucji” powinna być rozumiana jakosytuacja, w której nie ma jakichkolwiek wątpliwości, iż nie zachodzi żadnamożliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek częścimajątku spółki. Na tej podstawie można więc przyjąć, iż jeżeli wobec spółki byłoprowadzone postępowanie upadłościowe, w którym dokonano podziału masyupadłości i roszczenie organu rentowego zostało zaspokojone tylko w części, tospełniona jest przesłanka „bezskuteczności egzekucji”. Z tego względu drugi zzarzutów naruszenia prawa materialnego również nie był uzasadniony.

Natomiast zasadny okazał się zarzut naruszenia art. 477¹¹ k.p.c. w zw. z art. 116 i art. 92 Ordynacji podatkowej. Nie ulega wątpliwości, że drugi członek zarządujest osobą zainteresowaną w rozumieniu art. 477¹¹ § 2 k.p.c. Zgodnie z tymprzepisem osobą zainteresowaną jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą odrozstrzygnięcia sprawy. Sąd powinien więc wezwać ją do udziału w postępowaniubądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron. Naruszeniepowyższego przepisu mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Skarga kasacyjna znajduje więc oparcie w art. 398³ § 1 pkt 2 k.p.c. Podkreślenia wymaga, iż naruszenie polega w tym przypadku jedynie na możliwości wpłynięcia narozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego.

Należy również zauważyć, że problem odpowiedzialności solidarnej członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania podatkowe (składkowe) budziwiele różnych kontrowersji. Między innymi dotyczy to możliwości wydawania decyzjijedynie w stosunku do niektórych członków zarządu. W kwestii tej wypowiedział sięw uchwale z dnia 9 marca 2009 r. (I FPS 4/08, LEX 486211) NSA. Rozstrzygniętow niej, że przepis art. 116 § 1 ordynacji podatkowej nakłada obowiązek na organpodatkowy do prowadzenia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zazaległości podatkowe spółki z o.o. wobec wszystkich osób mogących ponosić takąodpowiedzialność. Problem taki został też przekazany do rozstrzygnięciapowiększonemu składowi Sądu Najwyższego (I UZP 3/09). Jedno z zagadnieńprawnych dotyczy tego, czy dopuszczalne jest wydanie przez ZUS decyzji (napodstawie art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 i 32 ustawy”systemowej) o odpowiedzialności członków zarządu za zaległości składkowespółki z o.o., wyłącznie wobec niektórych członków zarządu tej spółki.

Z powyższych względów, na podstawie art. 398¹⁵ § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

źródło: http://www.sn.pl/orzecznictwo/