Podstawa składek kierowcy międzynarodowego – interpretacja ZUS z 14-7-2022 r. – DI/100000/43/691/2022

Jak ustalać podstawę wymiaru składek ZUS kierowcy wykonującego przejazdy międzynarodowe w razie jego nieobecności w pracy przez część miesiąca (np. z powodu urlopu bezpłatnego)

UZASADNIENIE

W dniu 18 maja 2022 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek przedsiębiorcy (…) o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Wniosek został uzupełniony pismem doręczonym dnia 4 lipca 2022 r.

Wnioskodawca wskazał, że prowadzi działalność gospodarczą w zakresie transportu towarów (w tym międzynarodowego). Spółka zatrudnia kierowców, którzy wykonują zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych (w myśl ustawy o czasie pracy kierowców tj. z dnia 5 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1412) (dalej też jako: ustawa o czasie pracy kierowców). Kierowcy wykonują zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych (choć nie tylko) przez niepełny miesiąc, w pozostałym zakresie (przez dalszą część miesiąca) przebywając na bezpłatnym urlopie – a zatem pracownicy podlegają ubezpieczeniu społecznemu przez niepełny miesiąc. Niejednokrotnie przebywając na urlopie bezpłatnym kierowcy świadczą pracę w ramach międzynarodowych przewozów drogowych na rzecz innego pracodawcy. Mają również miejsce sytuacje, gdy pracownicy – kierowcy w przypadku ich niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, spełniają warunki do przyznania zasiłku.

Zgodnie z art. 21 b pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców, do kierowcy wykonującego zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych stosuje się w zakresie ustalania podstawy wymiaru przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz.423 z późn. zm.) (dalej także jako; USUS) dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z dnia 28 września 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949) (dalej też jako: Rozporządzenie) podstawy wymiaru składek nie stanowi część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podroży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy.

Wnioskodawca stoi na stanowisku, że w przypadku kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych powinien mieć zastosowanie art. 18 ust. 9 i 10 USUS. tj. za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek, o których mowa w zdaniu powyżej, stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku. Jak zaznaczył Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 29 stycznia 2013 r . sygn.. akt: III AUa 812/12 (Legalis) w przypadku niepełnego miesiąca podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez danego pracownika, ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne uwzględnić należy faktycznie otrzymane wynagrodzenie pomniejszone o diety i porównać je nie z pełnym przeciętnym wynagrodzeniem, o jakim jest mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale z takim przeciętnym wynagrodzeniem proporcjonalnie zmniejszonym według zasady wynikającej z art.18 ust. 9. Następnie, jeżeli faktyczne wynagrodzenie (pomniejszone o diety) okaże się niższe od proporcjonalnie zmniejszonej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to wówczas ta ostatnia kwota stanowi podstawę wymiaru składek. Jeżeli zaś faktyczne wynagrodzenie pomniejszone o diety będzie wyższe od proporcjonalnie zmniejszonego przeciętnego wynagrodzenia, wówczas podstawą wymiaru składki będzie faktyczne wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca (pomniejszone o diety). W ocenie Sądu Apelacyjnego taki sposób ustalenia podstawy wymiaru składki opiera się na wykładni funkcjonalnej i celowościowej oraz systemowej wskazanych na wstępie przepisów i jako taki w pełni zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Spółki w przypadku, gdy kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych przebywa przez część miesiąca na bezpłatnym urlopie, a zatem podlega ubezpieczeniu społecznemu przez niepełny miesiąc (nie podlega w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym) należy, ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne uwzględnić faktycznie otrzymane wynagrodzenie pomniejszone o diety i porównać je nie z pełnym przeciętnym wynagrodzeniem, o jakim jest mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale z takim przeciętnym wynagrodzeniem proporcjonalnie zmniejszonym według zasady wynikającej z art. 18 ust. 9 USUS. Następnie, jeżeli faktyczne wynagrodzenie (pomniejszone o diety) okaże się niższe od proporcjonalnie zmniejszonej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to wówczas ta ostatnia kwota stanowi podstawę wymiaru składek. Jeżeli zaś faktyczne wynagrodzenie pomniejszone o diety będzie wyższe od proporcjonalnie zmniejszonego przeciętnego wynagrodzenia, wówczas podstawą wymiaru składki będzie faktyczne wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca (pomniejszone o diety). Odpowiednio zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek, o których mowa w powyżej powinny mieć zastosowanie w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

W związku z powyższym Wnioskodawca kieruje pytanie czy wskazany powyżej sposób wyliczania postawy wymiaru składki jest prawidłowy w przypadku kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych.

Zdaniem Spółki taką interpretację wprost wymusza art. 18 ust. 9 i 10 USUS. Ustawa o czasie pracy kierowców odsyła co do zasady tylko do art. 21 USOS. Jednak takie odesłanie nie zwalnia ze stosowania ogólnych przepisów ustawy systemowej, w tym właśnie art. 18 ust. 9 i 10 USUS. Co więcej taka interpretacja jest po prostu logiczna. W przypadku odmiennej interpretacji nie dopuszczającej dostosowania art. 18 ust. 9 pracownik (i płatnik), który w czasie przebywania na bezpłatnym urlopie podejmie pracę u innego pracodawcy w zasadzie nie będzie mógł skorzystać z dobrodziejstwa z § 2 ust. 1 pkt 16 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Uzupełniając wniosek pismem z dnia 29 czerwca 2022r., doręczonym w dniu 4 lipca 2022r. Wnioskodawca wskazał, że część wynagrodzenia pracowników – kierowców będących w transporcie międzynarodowym – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju za każdy dzień pobytu, o której mowa we wniosku, a którą Wnioskodawca zamierza wyłączyć z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (vide: art. 12 ust. tej ustawy), wolny jednak częściowo od podatku dochodowego.

Mając na uwadze treść wniosku, jak również obowiązujące w tym przedmiocie przepisy prawa Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył co następuje.

Stanowisko wyrażone przez Wnioskodawcę we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców w przedmiocie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców wykonujących zadania w zakresie przewozów międzynarodowych, uznać należy za nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). Natomiast w myśl art. 83d ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 i 2 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy z wyłączeniem przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. *z 2017r., 1949 ze zm.), jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Przychodami na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są zaś, zgodnie z brzmieniem art. 4 pkt 9, przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania.

Od 2 lutego 2022 r., w związku z wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 2022 r. ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r., poz.209) wobec kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych, należy stosować §2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Oznacza to, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców w transporcie międzynarodowym będzie liczona podobnie, jak dla pracownika delegowanego przez polskie przedsiębiorstwo do wykonywania pracy za granicę.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia w brzmieniu obowiązującym od 1 października 2016 r. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowi część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W powołanym przepisie jest mowa o prognozowanym przeciętnym wynagrodzeniu miesięcznym w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Przepis § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia, w odniesieniu do pracowników wykonujących zadania służbowe w transporcie międzynarodowym, ma zastosowanie do ustalania podstawy wymiaru składek począwszy od podstawy za luty 2022 r. wykazanej w dokumentach rozliczeniowych składanych za ten miesiąc. Przepis ten ma zastosowanie wyłącznie jeśli przychód pracownika za dany miesiąc jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie.

Ustalając czy § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia będzie miał zastosowanie należy brać pod uwagę łączny przychód uzyskany przez pracownika w danym miesiącu, a więc zarówno za pracę wykonywaną na terenie Polski jak i za granicą.

Po odjęciu od łącznego przychodu pracownika za dany miesiąc (tj. z tytułu pracy wykonywanej w Polsce jak i wykonywanej za granicą) równowartość diet za dni pobytu za granicą, należy dokonać porównania do kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

Porównanie należy dokonywać zawsze do pełnej kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

Przez przychód pracownika, o którym mowa w § 1 pkt 16 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. należy rozumieć podstawę wymiaru składek ustaloną zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych. Należy więc brać pod uwagę wszystkie wypłaty stanowiące podstawę wymiaru składek, dokonane lub pozostawione do dyspozycji ubezpieczonego od pierwszego do ostatniego dnia danego miesiąca, bez względu na okres za jaki przysługują. Przez użyte w § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. sformułowanie „za każdy dzień pobytu” należy rozumieć zarówno dni pracy poza granicami kraju jak i dni wolne od pracy, ale pozostawania w gotowości do świadczenia pracy, np. oczekiwania na podjęcie następnego dnia kolejnej operacji transportowej. Dniem pobytu jest dzień, za który pracownik otrzymuje wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek, przy czym do dni pobytu nie wlicza się dni urlopu wypoczynkowego pracownika (pomimo tego, że stanowią podstawę wymiaru składek), dni choroby pracownika oraz okres korzystania z urlopu bezpłatnego.

W celu stwierdzenia, czy § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ma zastosowanie, należy wziąć pod uwagę łączny przychód uzyskany w tym miesiącu, a więc przychód uzyskany za pracę, wraz z wynagrodzeniem za urlop. Jeżeli łączny przychód wyniósł więcej niż kwota przeciętnego wynagrodzenia to stosuje się ten przepis.

Jeżeli pracownik przez część miesiąca wykonywał pracę, w tym pracę za granicą, a za część tego samego miesiąca uzyskał zasiłek z ubezpieczeń społecznych lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną to do oceny, czy § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia będzie miał zastosowanie, nie należy brać pod uwagę kwoty zasiłku lub wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, ponieważ nie stanowią one podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Jak już podniesiono wyżej, przepis § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ma zastosowanie wyłącznie, jeśli przychód pracownika za dany miesiąc jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie. Jeżeli przychód pracownika nie przekracza przeciętnego wynagrodzenia tego przepisu rozporządzenia nie stosuje się. Podstawę wymiaru składek ustala się na zasadach ogólnych wynikających z art. 18 ust. 1 i 2 ustawy systemie ubezpieczeń społecznych, z zastosowaniem pozostałych wyłączeń określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia. Nie stosowanie § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia oznacza, że nie odejmuje się równowartości diet, ani nie porównuje przychodu do kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

W konsekwencji, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w miesiącu rozliczania wynagrodzenia należy uwzględnić wszystkie składniki wynagrodzenia stanowiące przychód pracownika, a następnie, jeżeli zostaną spełnione określone warunki, zastosować wyłączenia wynikające z rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Reasumując, w przypadku uzyskania przez pracownika przychodu, który nie przekracza przeciętnego wynagrodzenia, niezależnie od powodu tego stanu rzeczy (czy praca za granicą była wykonywana przez cały czy też przez część miesiąca), przepisu § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia nie stosuje się. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustala się na zasadach ogólnych wynikających z art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych powołanego powyżej, z zastosowaniem pozostałych wyłączeń określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Niestosowanie § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia oznacza, że nie ma podstaw do odejmowania równowartości diet ani porównywania przychodu do kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

W sytuacji opisanej we wniosku nie jest możliwym ustalenie podstawy wymiaru składek na zasadach wynikających z art. 18 ust. 9 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przy dokonywaniu porównania do kwoty przeciętnego wynagrodzenia brak jest podstaw prawnych do proporcjonalnego zmniejszania kwoty przeciętnego wynagrodzenia odpowiednio do okresu przebywania za granicą, w przypadku pracownika, który pracował za granicą przez część miesiąca. Nie ma znaczenia okres przebywania w danym miesiącu za granicą. Porównania należy dokonywać zawsze do pełnej kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

źródło: https://bip.zus.pl

Wytłuszczenia dokonane przez redakcję